4-a de decembro

decembro
lu	ma	me	ĵa	ve	sa	di
						1
2	3	4	5	6	7	8
9	10	11	12	13	14	15
16	17	18	19	20	21	22
23	24	25	26	27	28	29
30	31
aranĝo de 2024 tagoj

La 4-a de decembro estas la 338-a tago de la jaro (la 339-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 27 tagoj restas.

Je la 4-a de decembro okazis, interalie:

Eventoj

• -502: Antikva Egiptio: plena suna eklipso
• 771: Post morto de sia frato Karloman la 1-a Karolo la Granda ekregis en Franka Imperio
• 1110: Norvega krucmilito: krucistoj konkeris Cidonon
• 1154: Hadriano la 4-a iĝis papo
• 1533: Ivano la Terura ekregis Grandan Duklandon de Moskvo en la aĝo de 3 jaroj - fifamiĝinta pro posta enkonduko de opriĉnina kaj masakroj
• 1534: Armeo de sultano Sulejmano la 1-a konkeris tiutempe persan Bagdadon
• 1563: Koncilio de Trento finiĝis refutante ĉefajn ideojn de reformacio kaj komenciĝante internan reformon de Katolika Eklezio
• 1639: Unua antaŭvidita pasado de Venuso surfone de la suna disko
• 1676: Skania Milito: venko de sveda armeo en batalo de Lund
• 1759: Sepjara milito: venko de aŭstra armeo kontraŭ la prusa en batalo de Meißen
• 1798: Venko de pola-franca divizio super armeo de Napolo en la batalo de Civita Castellana
• 1808: Franca armeo konkeris Madridon
• 1829: En Brita Hindio oni malpermesis devigi vidvinojn kunbruliĝi kun iliaj mortintaj edzoj
• 1863: Januara ribelo kontraŭ Rusia Imperio: venko de poloj en batalo de Sprowa (distrikto Jędrzejowski)
• 1872: József Szlávy iĝis ĉefministro de Hungario
• 1899: Franca astronomo Auguste Charlois malkovris asteroidon Paciencio
• 1910: Alim Ĥan iĝis la lasta emiro de Buĥaro
• 1920: Ruĝa Armeo konkeris Erevanon; falo de Armena Demokratia Respubliko
• 1926: Roman Dmowski fondis en Poznań unuigan Partion de Granda Pollando proklamante ties programan deklaracion
• 1930: Vatikano aprobis naturan reguladon de fekundigo
• 1934: En Japanio oni establis 5 naciajn parkojn
• Dua mondmilito en Pollando kaj la mondo:
  • 1939: Germanaj okupantoj fermis en Varsovio ĉiujn lernejojn por judaj infanoj kaj en Lublin malpermesis al judoj resti sur la ĉefa strato; Soveta invado en Pollandon: sovetaj regopovoj enkondukis novan administran disdividon de aneksitaj polaj teritorioj - nuligis vojevodiojn kaj distriktojn favore al oblastoj kaj rajonoj; generalo Michał Tokarzewski-Karaszewicz iĝis komandanto por la areo de la Asocio de Armita Batalado en Lvovo subskribante instrukcion pri ĝia organizado en la lando
  • Parizo: pola registaro en ekzilo eldonis direktivojn integri kun Asocio de Armita Batalado ĉiujn konspirajn militarajn organizojn - la instrukcio atingis Varsovion 4-5-an de januaro 1940; Berlino: marŝalo Hermann Göring enmanigis al Hans Frank nomumon al komisaro de Nazia Germanio en Ĝenerala Gubernio kaj prokuron por fari kvarjaran planon; Romo: el taglibro de Galeazzo Ciano Mi montris al Duce raporton de unu italo, Grand Ufficiale Volpato, unusola fremdlandano, kiu restis ĝis nun en Poznań. Li priskribas kun simpleco nepriskribitajn kruelaĵojn, faritajn sen kaŭzo de germanoj. Duce mem estas pro tio indignita. (...) Unu el germanoj diris: Se tien ĉi revenos Pollando, tiam neniu germana infano povos saviĝi.
  • 1940: Gestapo en Varsovio ĉirkaŭiris konspiran presejon, en kiu oni multobligis revuon "Walka" (Batalo) - dum la batalo mortfalis unu el eldonestroj
  • 1941: Germana polico pafmortigis en Nowy Targ polon, kiu rifuzis malkuniĝi kun sia edzino judino - ĉi tage oni ankaŭ murdis lian edzinon kaj filon
  • Germanaj-naziaj regopovoj ordonis fondon de provizoraj policaj juĝejoj por poloj kaj judoj sur teritorioj enkorpigitaj al Nazia Germanio - oni utiligis ilin por teroro kaj ekstermado (anoncita nova leĝo plilarĝigis mortpunon flanke de militaj tribunaloj); nova revuo "Polska" (Pollando) aperis en Kujbiŝevo, eldonta de pola ambasadejo en eldonkvanto de 10 mil ekzempleroj; generalo Władysław Sikorski parolas per Radio Moskva kaj en Kremlo subskribas kun Stalin deklaracion pri amikeco kaj reciproka helpo (kaj batalo kontraŭ germanoj) - tradukitan en 40 lingvojn, krome Stalin deklaris, ke Orienta Prusio devas aparteni al Pollando, kies landlimo estos apud Odro
  • 1942: Subtera Konsilantaro por Helpo al Judoj Żegota fondiĝis en Varsovio - ununura ŝtata organizaĵo en okupata Eŭropo kontraŭanta holokaŭston, kiu helpis al ĉ. 30 mil judoj pere de financa apogo, nutrado, vestado, livero de "arjaj dokumentoj", serĉado de sekuraj loĝlokoj, kuracista helpo kaj transporto de ili tra Slovakio ĝis Hungario; en du vilaĝoj de distrikto Przeworsk germanaj okupantoj murdis 9 polojn, helpantajn al judoj
  • 1943: Germanaj ĝendarmoj pafekzekutis apud Lvovo 17 personojn, en Handle 7 polojn pro helpo al judoj kaj en Zagórz 5 personojn; gestapo malkovris en Varsovio konspiran presejon
  • Ĉirkaŭ 1800 personojn pereis dum bombado de Leipzig fare de Royal Air Force; Josip Broz Tito proklamis jugoslavan provizoran demokratian registaron en ekzilo
  • 1944: En distrikto Myślenicki germana polico en vilaĝo Tokarnia bruligis 27 domojn murdante 5 personojn kaj en Zawadka gestapo kune kun ukraina taĉmento de SS pafekzekutis 15 personojn, en tio 7 partizanojn de Pola Enlanda Armeo
  • Rezulte de bombado de Hajlbrono pereis ĉ. 6500 personojn
• 1945: Usona Senato ratifikis membrecon de Usono en Unuiĝintaj Nacioj
• 1947: Nurenbergaj procesoj: en Nurenbergo finiĝis proceso de 16 germanaj juristoj, militkrimuloj de Nazia Germanio, la 3-a el 12 procesoj
• 1947: Post rezolucio disdividanta Mandatan Palestinon 82 judoj pereis kaj 76 vundiĝis en tritaga pogromo en Adeno, farita plejparte de eksterurbanoj, 106 el 170 domoj estis tute detruitaj - poste plimulto de jemenaj judoj estis deportita dum israela operaco
• 1948: Libera Universitato Berlino fondiĝis
• 1954: Miamo: la unua rapidmanĝejo Burger King ekfunkciis
• 1955: En Teŝinio apud Ostrava fondiĝis urbo Havířov
• 1958: Dahomeo kaj Ebur-Bordo ricevis aŭtonomion kadre de Franca Komunumo
• 1963: Papo Paŭlo la 6-a anoncis, agnoskitan de la Dua Vatikana Koncilio, reformantan liturgion apostolan konstitucion Sacrosanctum Concilium, kiu interalie ebligis celebri meson en naciaj lingvoj
• 1964: Brita rokgrupo The Beatles eldonis albumon Beatles for Sale
• 1971: Barata armeo eniris Orientan Bengalion kaŭzante pli postan apartigon de Bangladeŝo disde Pakistano
• 1974: 191 personoj pereis sur Srilanko en katastrofo de nederlanda aviadilo Douglas DC-8, portanta indoneziajn pilgrimantojn al Mekko
• 1976: Jean-Bédel Bokassa proklamis Centr-Afrikan Respublikon monarkio kaj ŝanĝis nomon de la lando al Centr-Afrika Imperio
• 1977: 100 personoj pereis en Malajzio en katastrofo de forkaptita Boeing 737
• 1980: Disfalo de angla muzikgrupo Led Zeppelin, kiu estis unu el pioniroj de ŝtonroko
• 1981: Sud-Afriko atribuis sendependecon al bantustano Ciskejo
• 1982: Kadre de reformoj de Deng Xiaoping Ĉina Popola Respubliko akiris novan konstitucion.
• 1985: En Krakovo estis serioze batita de funkciuloj de Sekureca Servo pastro Tadeusz Isakowicz-Zaleski, la sacerdoto ligita kun Solidareco
• 1989: En Moskvo dum renkonto de reprezentantoj de la ŝtatoj de Varsovia Kontrakto oni kondamnis invadon en Ĉeĥoslovakion en 1968 kiel kontraŭstara la internacia juro
• 2002: Plena suna eklipso videbla en Suda Afriko, Hinda Oceano kaj Aŭstralio
• 2005: Nursultan Nazarbajev iĝis la trian fojon prezidento de Kazaĥio
• 2009: Na malpli ol 39 personoj pereis en bomba atenco kontraŭ moskeo en pakistana Rawalpindi
• 2010: En Hispanio pro striko de kontrolistoj pri aertrafiko oni enkondukis krizostaton
• 2011: En Kroatio, Rusio kaj Slovenio okazis parlamentaj balotoj
• 2012: Milo Đukanović la kvaran fojon iĝis ĉefministro de Montenegro
• 2014: Dum pafado en Grozno, la ĉefurbo de Ĉeĉenio, 26 personoj pereis (14 policanoj, 11 atakintoj de Kaŭkaza Emirlando kaj civilulo), 36 policanoj vundiĝis
• 2015: Ĉado: 30 personoj pereis kaj 90 vundiĝs en bomba atenco de 3 virinoj-sinmortigantinoj en bazarejo sur unu el insuloj de Ĉada Lago

Naskiĝoj

• 34: Aulus Persius Flaccus, romia satiristo kaj poeto, lernanto de Lukano (m. 62)
• 1470: Willibald Pirckheimer, germana humanisto, juristo, tradkisto, eldonisto, helenisto (m. 1530)
• 1647: Daniel Eberlin, germana kapelmajstro kaj komponisto (m. ĉ. 1715)
• 1711: Bárbara de Braganza, portugala princino, reĝino de Hispanio (m. 1758)
• 1735: Josephus Nicolaus Laurenti, aŭstra naturalisto italdevena (m. 1805)
• 1741: János Gyöngyössi, hungara pastro kaj poeto (m. 1818)
• 1767: John Adams, brita maristo kaj ribelanto, konata de Adamstaŭno (m. 1829)
• 1806: Julia Pardoe, angla verkistino rakontanta pri siaj vojaĝoj kaj historio (m. 1862)
• 1821: Ernst Wilhelm Leberecht Tempel, germana astronomo kaj litografisto (m. 1889)
• 1835: Samuel Butler, angla romanisto, pentristo, muzikisto kaj vojaĝisto, konata pro siaj romanoj Erevono kaj La Vojo de Ĉia Karno (m, 1902)
• 1861: Hannes Hafstein, islanda poeto kaj ĉefministro (m. 1822)
• 1865: Edith Cavell, brita flegistino kaj spionino (m. 1915)
• 1866: Hanns von Gumppenberg, germana verkisto kaj ĵurnalisto (m. 1928)
• 1875: Rainer Maria Rilke, aŭstra poeto, esperantigata (m. 1926)
• 1883: László Tompa, hungara poeto, avo de Gábor Tompa (m. 1964)
• 1889: Béla Józsa, hungara publiscisto, redaktoro, poeto (m. 1943)
• 1890: Franz Rehrl, aŭstra politikisto, viktimo de aŭstrofaŝismo (m. 1947)
• 1892: Francisco Franco, diktatoro de Hispanio, prezidanto de la Hispana Falango (m. 1975)
• 1895: Károly Rátkai, hungara ĵurnalisto kaj verkisto travivinta germanan-aŭstrian koncentrejo Mauthausen-Gusen (m. 1964)
• 1895: Feng Youlan, ĉina filozofo kaj historiisto, profesoro de Pekina Universitato, aŭtoro de Historio de la ĉina filozofio (m. 1990)
• 1905: Emílio Garrastazú Médici, brazila generalo ital-eŭskdevena, prezidento dum militreĝimo (m. 1987)
• 1915: Eddie Heywood, usona ĵazpianisto kaj komponisto de svingo (m. 1989)
• 1922: Gérard Philipe, franca aktoro, rolinta en la filmo Fanfan la Tulipe (m. 1959)
• 1930: Jim Hall, usona ĵaza gitaristo kaj komponisto (m. 2013)
• 1933: Horst Buchholz, germana aktoro konata de la filmo "La brava sepo" (farita laŭ Sep samurajoj) (m. 2003)
• 1940: Kyuma Fumio, japana politikisto, membro de Liberal-Demokrata Partio
• 1946: Edit Lugosi, rumania hungara, hungara tekstilartisto
• 1950: Géza Szávai, hungara verkisto, eseisto, kritikisto
• 1950: Zsuzsa Rakovszky, hungara poetino, verkistino kaj tradukistino
• 1953: Jean-Pierre Darroussin, franca reĝisoro, komediisto kaj aktoro
• 1953: Csaba Ternyák, hungara ĉefepiskopo kaj profesoro, sekretario de la kongregacio por la klerikaro
• 1953: Mariam Raĝavi, irana opozicia politikistino, prezidantino de Nacia Konsilio de Irano pri Rezistado, edziniĝinta al Masud Raĝavi
• 1957: Eric S. Raymond, usona kodumulo, libertarianisto, proponanto de Libera Programara Movado
• 1962: Aleksandr Litvinenko, rusa subkolonelo de KGB pruvinta, ke la bombaj atencoj kontraŭ loĝejoj en Rusio estis preparitaj de FSB, murdita (m. 2006)
• 1964: Marisa Tomei, usona filma kaj teatra aktorino, Oskar-premiitino
• 1969: Jay-Z, usona repisto kaj entreprenisto
• 1978: Éva Tófalvi, rumania hungara skipafistino, olimpikanino

Mortoj

• 749: Johano de Damasko, siria monaĥo kaj pastro, doktoro de la Eklezio
• 771: Karloman la 1-a, reĝo de frankoj (n. ĉ. 751)
• 880: Seiwa, imperiestro de Japanio - post abdiko iĝinta budhana monaĥo (n. 850)
• 1131: Omar Ĥajam, persa astronomo, matematikisto, poeto kaj filozofo famiĝinta pro siaj robajoj (n. 1048)
• 1137: Lotaro la 3-a, imperiestro de la Sankta Romia Imperio
• 1214: Vilhelmo la 1-a, reĝo de Skotlando, kunkreinto de la unua defendo-pakto inter nacioj (n. 1142 aŭ 1143)
• 1334: Johano la 22-a, papo loĝinta en Avignon (n. 1249)
• 1503: Sten Sture la Maljuna, ŝtatestro kaj reganto de Svedio. (n. 1440)
• 1533: Bazilo la 3-a, granda princo de Rusio, filo de Ivano la Tria (n. 1479)
• 1564: Wilhelm Frölich, svisa soldulestro, nobeligita (n. ĉ. 1505)
• 1574: Georg Joachim Rheticus, germana matematikisto kaj astronomo italdevena, kuracisto, teologo, kartografo, konstruisto de muzikinstrumentoj kaj eldoninto de la verko de Koperniko Pri la turno de ĉielaj sferoj (n. 1514)
• 1607 : Petrus Jonæ Helsingus, sveda episkopo, profesoro pri teologio (n. 1538)
• 1642: Armand Jean du Plessis de Richelieu, franca kleriko kaj ŝtatestro (n. 1585)
• 1679: Thomas Hobbes, angla filozofo de modernismo (n. 1588)
• 1680: Thomas Bartholin, dana kuracisto, anatomo, matematikisto kaj teologo (n. 1616)
• 1728: Ferenc Szilágyi, hungara klasikfilologo (n. 1762)
• 1798: Luigi Galvani, itala kuracisto kaj biofizikisto (n. 1737)
• 1850: William Sturgeon, angla fizikisto kaj inventisto de elektromagneto kaj elektromotoro (n. 1783)
• 1893: John Tyndall, irlanda naturfilozofo, fizikisto kaj grimpisto, okupiĝanta pri koloidoj, diamagnetismo kaj infraruĝa radiado (n. 1820)
• 1900: Wilhelm Leibl, germana pentristo (n. 1844)
• 1904: Maurycy Orgelbrand, pola librovendisto kaj eldonisto juddevena, frato de Samuel Orgelbrand (n. 1826)
• 1919: Géza Entz, hungara biologo, zoologo, profesoro, patro de Géza Entz (zoologo) (n. 1842)
• 1925: József Ferenczy, hungara pentristo laboranta ĉe Gyula Benczúr (n. 1866)
• 1926: Ivana Kobilca, slovena pentristino de realisma pentrarto (n. 1861)
• 1932: Gustav Meyrink, aŭstra verkisto, okultisto kaj mistikulo, budhano (n. 1868)
• 1932: Edmund Wojtyła, pola kuracisto, la frato de Johano Paŭlo la 2-a (n. 1906)
• 1933: Stefan George, germana poeto, estetikisto kaj filozofo (n. 1868)
• 1934: Adrien de Gerlache, belga esploristo de Antarkto (n. 1866)
• 1935: Charles Robert Richet, franca Nobelpremiita psikologo okupiĝanta pri metapsikio, kunmalkovrinto de anafilaksio, esperantisto (n. 1850)
• 1938: Józef Teodorowicz, pola ĉefepiskopo armendevena, teologo, predikisto, politikisto kaj parlamentano (n. 1864)
• 1944: László Mikecs, hungara historiisto okupiĝanta pri ĉangohungaroj de Moldavio (n. 1917)
• 1955: József Galamb, hungara-usona inĝeniero kaj inventisto pri aŭtomobiloj (n. 1881)
• 1964: Zoltán Felvinczi Takács, hungara pentristo, arthistoriisto (n. 1880)
• 1967: Balázs Kós, rumania hungara agronomo, redaktoro (n. 1912)
• 1975: Hannah Arendt, germana filozofino juddevena okupiĝanta pri teorio de politiko, aŭtorino de La Originoj de Totalismo (n. 1906)
• 1976: Benjamin Britten, brita operkomponisto, dirigento, pianisto (n. 1913)
• 1983: József Molnár, hungara grafikisto kaj afiŝprojektanto (n. 1907)
• 1993: Frank Zappa, usona gitaristo, kantisto, komponisto (n. 1940)
• 2000: Henck Arron, ĉefministro de Surinamo (n. 1936)
• 2007: Norval Morrisseau, indiana artisto el Kanado, mistikulo (n. 1932)
• 2008: Forrest J Ackerman, usona sciencfikcia verkisto kaj esperantisto, ano de sciencfikcia-fervorularo (n. 1916)
• 2009: Vjaĉeslav Tiĥonov, soveta kaj rusa aktoro, rolinta en filmserio Deksep momentoj de printempo (n. 1928)
• 2014: Kazimierz Świtoń, pola sindikatisto, katolika aganto de kontraŭkomunista opozicio (n. 1931)
• 2015: Yossi Sarid, isrela ĵurnalisto, felietonisto kaj politikisto, membro de Kneset (n. 1940)

Specialaj tagoj kaj festoj

• Romkatolika Kalendaro:
  • Sankta Johano de Damasko, siria monaĥo, sacerdoto kaj doktoro de la eklezio
  • Sankta Barbara de Malgrand-Azio, virgulino kaj martirino

Tagoj de semajno

La 4-a de decembro estas (laŭ gregoria kalendaro):

• Dimanĉo en jaroj: 1583 1588 1594 1605 1611 1616 1622 1633 1639 1644 1650 1661 1667 1672 1678 1689 1695 1701 1707 1712 1718 1729 1735 1740 1746 1757 1763 1768 1774 1785 1791 1796 1803 1808 1814 1825 1831 1836 1842 1853 1859 1864 1870 1881 1887 1892 1898 1904 1910 1921 1927 1932 1938 1949 1955 1960 1966 1977 1983 1988 1994 2005 2011 2016 2022 2033 2039 2044 2050 2061 2067 2072 2078 2089 2095;
• Lundo en jaroj: 1589 1595 1600 1606 1617 1623 1628 1634 1645 1651 1656 1662 1673 1679 1684 1690 1702 1713 1719 1724 1730 1741 1747 1752 1758 1769 1775 1780 1786 1797 1809 1815 1820 1826 1837 1843 1848 1854 1865 1871 1876 1882 1893 1899 1905 1911 1916 1922 1933 1939 1944 1950 1961 1967 1972 1978 1989 1995 2000 2006 2017 2023 2028 2034 2045 2051 2056 2062 2073 2079 2084 2090;
• Mardo en jaroj: 1584 1590 1601 1607 1612 1618 1629 1635 1640 1646 1657 1663 1668 1674 1685 1691 1696 1703 1708 1714 1725 1731 1736 1742 1753 1759 1764 1770 1781 1787 1792 1798 1804 1810 1821 1827 1832 1838 1849 1855 1860 1866 1877 1883 1888 1894 1900 1906 1917 1923 1928 1934 1945 1951 1956 1962 1973 1979 1984 1990 2001 2007 2012 2018 2029 2035 2040 2046 2057 2063 2068 2074 2085 2091 2096;
• Merkredo en jaroj: 1585 1591 1596 1602 1613 1619 1624 1630 1641 1647 1652 1658 1669 1675 1680 1686 1697 1709 1715 1720 1726 1737 1743 1748 1754 1765 1771 1776 1782 1793 1799 1805 1811 1816 1822 1833 1839 1844 1850 1861 1867 1872 1878 1889 1895 1901 1907 1912 1918 1929 1935 1940 1946 1957 1963 1968 1974 1985 1991 1996 2002 2013 2019 2024 2030 2041 2047 2052 2058 2069 2075 2080 2086 2097;
• Ĵaŭdo en jaroj: 1586 1597 1603 1608 1614 1625 1631 1636 1642 1653 1659 1664 1670 1681 1687 1692 1698 1704 1710 1721 1727 1732 1738 1749 1755 1760 1766 1777 1783 1788 1794 1800 1806 1817 1823 1828 1834 1845 1851 1856 1862 1873 1879 1884 1890 1902 1913 1919 1924 1930 1941 1947 1952 1958 1969 1975 1980 1986 1997 2003 2008 2014 2025 2031 2036 2042 2053 2059 2064 2070 2081 2087 2092 2098;
• Vendredo en jaroj: 1587 1592 1598 1609 1615 1620 1626 1637 1643 1648 1654 1665 1671 1676 1682 1693 1699 1705 1711 1716 1722 1733 1739 1744 1750 1761 1767 1772 1778 1789 1795 1801 1807 1812 1818 1829 1835 1840 1846 1857 1863 1868 1874 1885 1891 1896 1903 1908 1914 1925 1931 1936 1942 1953 1959 1964 1970 1981 1987 1992 1998 2009 2015 2020 2026 2037 2043 2048 2054 2065 2071 2076 2082 2093 2099;
• Sabato en jaroj: 1582 1593 1599 1604 1610 1621 1627 1632 1638 1649 1655 1660 1666 1677 1683 1688 1694 1700 1706 1717 1723 1728 1734 1745 1751 1756 1762 1773 1779 1784 1790 1802 1813 1819 1824 1830 1841 1847 1852 1858 1869 1875 1880 1886 1897 1909 1915 1920 1926 1937 1943 1948 1954 1965 1971 1976 1982 1993 1999 2004 2010 2021 2027 2032 2038 2049 2055 2060 2066 2077 2083 2088 2094.