Saltu al enhavo

Esperanto-gazeto

Pending
El Vikipedio, la libera enciklopedio
(Alidirektita el Esperanto-revuo)
Kovrilpaĝo de la 2015-11a numero de la revuo Esperanto

Esperanto-gazeto estas periodaĵo (tradicie, sed malprecize nomita gazeto) aŭ en Esperanto aŭ en alia lingvo pri Esperanto. Kelkfoje oni inkluzivas ankaŭ alilingvajn periodaĵojn, kiuj dum certa tempo publikigis regulan rubrikon skribitan en Esperanto. Kontraŭ la bibliografia kutimo en bibliotekoj oni tradicie ne inkluzivas publikigaĵojn kun longa aper-ritmo kiel jarlibroj, kongreslibroj, regule aperantaj adreslibroj kaj similaj.

La terminoj por Esperanto-periodaĵoj forte varias, ekzemple letero, folioj, informilo, cirkulero, gazeto, revuo, ĵurnalo, magazino kaj aliaj. La uzo ofte estas malpreciza. Tiu ĉi artikolo pro tio ne distingas periodaĵojn laŭ tiuj kategorioj.

La Esperantisto, 1889

De la unua Esperanto-periodaĵo, La Esperantisto, aperis pli ol dek mil titoloj de tre malsama amplekso, enhavo, daŭro kaj kvalito (vidu la bazan literaturon malsupre). La plejmulto nur mallonge aperis, la averaĝa daŭro estas ĉirkaŭ 5 jaroj.

Klasifikoj

[redakti | redakti fonton]

Oni povas klasifiki Esperanto-periodaĵojn laŭ multaj aspektoj, ekzemple laŭ:

  • temo: ekzemple literatura, faka, movada, politika, prireligia, porjunulara, porinfana, kaj tiel plu
  • eldonisto: ekzemple (internacia aŭ nacia) Esperanto-organizaĵo, komerca Esperanto-entrepreno, ekstermovada instanco kiel ŝtata informejo, kaj tiel plu
  • nombro da redaktoroj: periodaĵo de unuopulo aŭ de skipo
  • profesieco: amatora, profesia
  • ankoraŭ aperanta aŭ malaperinta
  • aper-ritmo: regula / laŭokaza, taga, semajna, monata, dumonata, trimonata aŭ sesmonata
  • aper-periodoj: ekzemple frua Esperanto-gazetaro (antaŭ la unua mondmilito), intermilita periodo, 1950-aj jaroj, kaj tiel plu
  • eldon-loko: laŭ landoj, regionoj, urboj, kaj tiel plu
  • eldon-formo: manskribita, stencilita, kopiita, presita, elektronika, reta, kaj tiel plu kun aŭ sen ilustraĵoj
  • prilaboriteco: ekzemple kun aŭ sen jarindekso, registrita aŭ ne en elektronikaj bibliografioj, kaj tiel plu

Ŝanĝo de la gazetara merkato

[redakti | redakti fonton]
Geologio internacia, 1968

La merkato de Esperanto-periodaĵoj ĉiam estis ŝanĝema kaj ekzistas nur malmultaj konstante dum multaj jaroj aperintaj gazetoj, kiel ekzemple Heroldo de EsperantoMonato. Dum la lastaj jaroj malaperis pluraj konataj periodaĵoj. Post la kolapso de la iama soveta bloko en 1989/1990, malaperis preskaŭ ĉiuj periodaĵoj el tiuj landoj, post kiam la antaŭaj ŝtataj subvencioj forfalis (tipa ekzemplo estas Hungara Vivo). Sed ankaŭ en okcidenteŭropaj landoj ĉesis aperi periodaĵoj kun eĉ jardeke longa tradicio, kiel ekzemple La Brita Esperantisto de la tiea Esperanto-organizo aŭ La Espero de la Sveda Esperanto-Federacio. La laborista Esperanto-gazetaro hodiaŭ estas multe malpli forta ol dum la 1930-aj1950-aj jaroj. Pri la kialoj ne ekzistas tute klara bildo. Rolon povas ludi ebla malfortiĝo de la landaj kaj aliaj Esperanto-organizoj, sed ankaŭ la kreskanta disvastiĝo de aliaj inform-kanaloj kiel la reto, retpoŝtaj dissendolistoj, kaj tiel plu. Multaj gazetoj jam tute ne plu aperas en papera, sed nur en elektronika formo (ekzemple El Popola Ĉinio); aliaj havas eldonojn en ambaŭ formoj (ekzemple Esperantologio, Berlina informilo); tria grupo ankoraŭ restas nur kiel tradiciaj, presitaj komunikiloj. Tia evoluo ne estas aparta fenomeno de la esperanta gazetaro, sed simile trafas ankaŭ la ekstermovadan.

Konservado de Esperanto-gazetoj

[redakti | redakti fonton]
Pli detalaj informoj troveblas en artikoloj Esperanto-arkivo kaj Esperanto-biblioteko.
La biblioteko “Hector Hodler”, ene de la Centra Oficejo de UEA

La plej gravaj Esperanto-bibliotekoj ankaŭ kolektas kaj registras Esperanto-periodaĵojn.

Konservado de Esperanto-gazetoj estas malfacila, kapital-intensa kaj urĝa tasko, ĉar dum preskaŭ cent jaroj ili estis presita sur acida papero, kiu facile detruiĝas kaj disfalas. Por savi ilin de pereo kaj facile alirigi ilin oni tial komencis kopii aŭ skani Esperanto-periodaĵojn. Fine de la 2008 ekzistis precipe du priaj projektoj: Gazetoteko Lanti kaj La Esperanta Gazetejo. Nuntempe la plej aktivaj projektoj por arkivado estas BitArkivo kaj Bitoteko

Baza literaturo

[redakti | redakti fonton]

La faka literaturo pri Esperanto-periodaĵoj estas tiel ampleksa, ke ne eblas listigi ĝin iel komplete. Plej bazaj konsult-verkoj estas:

La plej facile konsultebla bibliografio de Esperanto-periodaĵoj estas la datumbazo "Trovanto" Arkivigite je 2011-08-21 per la retarkivo Wayback Machine de la Kolekto por Planlingvoj kaj Esperanto-Muzeo

Listo de Esperanto-periodaĵoj

[redakti | redakti fonton]

Jen la listo de kelkaj Esperanto-periodaĵoj, ordigita alfabete laŭ kategorioj, ignorante la artikolon la. Se vi skribas novan artikolon pri gazeto, bonvolu forigi la ekstervikipedian ligilon en ĉi tiu paĝo.

Beletra Almanako, Februaro 2016
  • Beletra Almanako [1]
  • Fenestro, reta ĉiumonata internacia literatura revuo.
  • Komencanto, dumonata internacia papera revuo por komencantaj aŭtoroj kaj komencantaj esperantistoj. Vidu pli rete: [2]
  • La Gazeto [3], mondkultura revuo en Esperanto: eseoj, rakontoj, tradukoj, recenzoj, ktp.
  • La Karavelo, dumonata kultura revuo en Esperanto, ĉefe beletra.
  • Literatura Foiro, dumonata kultura revuo en Esperanto
  • Penseo, CN, beletra
  • Scienco kaj Kulturo, internacia dumonata esperantlingva revuo pri literaturo, kulturo kaj aktualaj problemoj de scienco
Titolpaĝo de Scienco kaj Kulturo, 2012

Sciencoj

Religio

Aliaj

Tutmondaj

[redakti | redakti fonton]
Kovrilo de la 2015-01a numero de Kontakto

Organo-revuoj

En Esperanto pri aliaj aferoj

Pri la Esperanto-movado

  • Eventoj - Eventoj, perantoj, servoj. Krome: Plena Kalendaro de Esperanto-aranĝoj, E-novaĵservo: ret-info, dokumentoj de UEA, ktp.
  • Heroldo de Esperanto - trisemajna informa gazeto pri la Esperanto-mondo
  • TEJO Tutmonde, UEA/TEJO, junulara, nun movada rubriko ene de la revuo Kontakto

Listo laŭ kontinentoj

[redakti | redakti fonton]

 Brazilo

Kovrilo de la 12-a eldono de Momenton!, 2008

 Kanado

 Kolombio

  • Andaj Ondoj [14][rompita ligilo] - Oficiala ret-revuo de Kolombia Esperanto-Ligo.

 Meksiko

 Usono

 Aŭstralio kaj  Nov-Zelando

 Ĉinio

 Irano

 Israelo

 Japanio

Kovrilo de la 89-a numero de La Junuloj, 2011

 Sud-Koreio

 Tajvano

Monato, aŭgusto 2015

 Belgio

 Britio

 Bulgario

 Ĉeĥio

 Danio

 Finnlando

 Francio

 Germanio

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Esperanto-gazetoj en Germanio.

 Hispanio

 Irlando

 Italio

 Kroatio

 Litovio

 Nederlando

Jongeren Esperanto Nieuws, JEN, nuntempa junulara gazeto el Nederlando

 Norvegio

 Pollando

 Rumanio

 Rusio

La Ondo de Esperanto, 6-a numero de 2015

 Slovakio

 Svedio

  Svislando

Nacilingvaj/informaj

[redakti | redakti fonton]

Malaperintaj/ĉesintaj gazetoj

[redakti | redakti fonton]
PACO, 1967

Historiaj Esperanto-gazetoj

[redakti | redakti fonton]
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Frua Esperanto-gazetaro.

Naciaj kaj aliregionaj

[redakti | redakti fonton]
Germana Esperantisto, januaro 1905

Internaciaj, fakaj, politikaj:

Bibliografio

[redakti | redakti fonton]

Vidu ankaŭ

[redakti | redakti fonton]

Eksteraj ligiloj

[redakti | redakti fonton]
Ĉi tiu artikolo estas verkita en Esperanto-Vikipedio kiel la unua el ĉiuj lingvoj en la tuta Vikipedia projekto.