Vikipedio:Elstaraj artikoloj/Kategorio/Geografio
Vidu la 312 elstarajn artikolojn laŭ alfabeto
| ||||||||
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 | |
Butano Butano (dzonke: འབྲུགཡུལ་, Druk Jul, Draklando) estas la nura budhisma ŝtato en la mondo. Ĝi kuŝas sur malgranda areo de 47 000 km² oriente de la Himalaja montoĉeno en Azio. Ĉi tiu tre maldense loĝata lando estas rimarkinda pro sia stato de izoliteco de la cetera mondo. La unuaj eksterlandaj ĵurnalistoj eniris la landon nur en 1972 por raporti pri la kronado de la reĝo. La plejmulto de la loĝantaro vivas ankoraŭ en tradicia maniero. Evoluoj inkluzive de rektaj internaciaj flugoj, interreto, poŝtelefona reto, kaj kabla televido ĉiufoje pli modernigas la urbajn areojn de la lando. Butano ekvilibrigas modernigon kun la antikva kulturo kaj tradicioj sub la konsila filozofio de Malneta enlanda feliĉo. Senbrida detruo de la medio estis evitita. La registaro prenas iniciatojn por konservi la tradician kulturon de la nacio, identecon kaj la medion. En 2006, la revuo Business Week taksis Butanon kiel la plej ĝoja lando en Azio kaj la oka plej ĝoja en la mondo, laŭ tutmonda enketo farita de la Universitato de Leicester en 2006 nomita la "Mondmapo de la Feliĉo". La pejzaĝo de Butano varias inter subtropikaj ebenaĵoj en la sudo ĝis la himalajaj altaĵoj en la nordo, kie kelkaj pintoj superas 7,000 metrojn. La ŝtata religio estas Vahrajana Budhismo, kaj la loĝantaro estas ĉefe budhisma, kie hinduismo estas la due plej granda religio. La elstara kaj plej granda urbo estas Timbuo. Legu pli... |
Respubliko Montara Karabaĥo La Respubliko Montara Karabaĥo (armene: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն Lernajin Gharabaghi Hanrapetutjun) aŭ "Arcaĥa Respubliko" (armene: Արցախի Հանրապետություն Arcaĥi Hanrapetutjun ) estas fakta memstara respubliko situanta en la regiono Montara Karabaĥo (aŭ regiono Arcaĥo) de Suda Kaŭkazio. Ĝi regas la plej grandan parton de la teritorio de la antaŭa Aŭtonoma Oblasto Montara Karabaĥo kaj plurajn najbarajn distriktojn de Azerbajĝano, limante kun Armenio okcidente kaj kun Irano en la sudo. La regiono Karabaĥo, plejparte loĝata de armenoj iĝis pridisputata inter Armenio kaj Azerbajĝano kiam ambaŭ landoj akiris sendependecon de la Rusa Imperio en 1918. Post kiam Sovetio establis kontrolon de la areo, en 1923 ĝi kreis la Aŭtonoman Oblaston Montara Karabaĥo ene de la SSR Azerbajĝano. En la lastaj jaroj de Sovetio, la regiono reaperis kiel fonto de disputo inter Armenio kaj Azerbajĝano, finiĝante per granda etna konflikto kaj, poste, en laMilito en Montara Karabaĥo, kiu okazis de 1991 ĝis 1994. La 10-an de decembro 1991, ĉar Sovetio kolapsis, referendumo okazis kaj la Aŭtonoma Oblasto kaj la najbaroj de la regiono Ŝahumjan gvidis al sendependecdeklaro disde Azerbajĝano kiel la Respubliko Montara Karabaĥo. La lando restas neagnoskita de iu ajn internacia organizo aŭ lando, inkluzive de Armenio. Ekde la batalhalto en 1994, la plej granda parto de Montara Karabaĥo kaj pluraj regionoj azeraj ĉirkaŭe restas sub la karabaĥ-armena kontrolo. Reprezentantoj de la registaroj de Armenio kaj Azerbajĝano poste aranĝis pacnegocadojn gviditajn de la Minska Grupo. Legu pli... |
Azerbajĝano Azerbajĝano (en la azera lingvo: Azərbaycan aŭ Азәрбајҹан, en la rusa: Азербайджан), oficiale la Azerbajĝana Respubliko (azere: Azərbaycan Respublikası), estas eŭrazia lando situanta en Kaŭkazio ĉe la bordo de la Kaspia Maro. Ĝi havas landlimojn kun Rusio norde, kun Kartvelio kaj Armenio okcidente kaj kun Irano sude. La nuna teritorio de Azerbajĝano estis la regiono kie antaŭe ekzistis Kaŭkaza Albanio, kristana nacio tre ligata al la armenoj. Ĝi estis inter la unuaj ŝtatoj de la mondo kie kristanismo estis la ŝtata religio. Post la amaso elmigrado de la tjurkoj en la regionon la loka loĝantaro kaj la tjurkoj rasmiksiĝis kaj naskiĝis la azeroj kiuj heredis tradiciojn eĉ ekde la zoroastriana epoko kaj kristana sed kun la islama religio. Azerbajĝano fariĝis la unua laika demokratia respubliko el la islama mondo en 1918 post la malapero de la Rusa Imperio kaj la sendependiĝo de la kaŭkazaj teritorioj. Poste ĝi fariĝis ĝi fariĝis ĝis 1936 kaŭkaza federacia respubliko. De 1936 ĝis 1991 ĝi estis unu el la 15 sovetaj respublikoj. Azerbajĝano estas sekulara lando, kiu estas membro de la Konsilio de Eŭropo ekde 2001. Malgraŭ tio ke ĝiaj institucioj estas similaj al la demokratiaj, la registara konduto estas kritikata pro aŭtoritarismo. Legu pli... |
Hispanio Hispanio, Hispanujo, reĝlando Hispanio aŭ Hispana ŝtato, estas suverena kaj sendependa ŝtato kaj membro de Eŭropa Unio. Ĝi estas demokratia kaj sociala ŝtato kies regado estas parlamenta monarkio. Ĝia teritorio, kun ĉefurbo en Madrido, okupas la plejparton de la Iberia Duoninsulo, al kiu aldoniĝas la arkipelago Balearoj (ĉe okcidenta Mediteraneo), la arkipelago Kanarioj (en la nordorienta Atlantiko), en norda Afriko la aŭtonomaj urboj Ceŭto kaj Melilo kaj aliaj malgrandaj posedaĵoj. La enklavo Llívia, en la Pireneoj, konsistigas la aron de teritorioj kune kun la insulo Alborano, la insuloj Kolumbretoj kaj aro de insuloj kaj insuletoj antaŭ ĝia marbordo. Ĝi havas areon de 504.645 km², kio igas ĝin la kvara plej granda lando de la kontinento, post Rusio, Ukrainio kaj Francio. Kun meza alteco de 650 metroj super la marnivelo, ĝi estas la kvina plej montara lando de Eŭropo. Ĝi havas 46.745.807 loĝantojn, laŭ datumoj de la municipa registrado de 2009. Laŭ la Hispana Konstitucio, la kastilia / hispana estas la oficiala lingvo de la Ŝtato. En 2006, ĝi estis la gepatra lingvo de 89% de la hispanoj. Aliaj lingvoj, ankaŭ hispaniaj, estas agnoskataj kiel kunoficialaj en diversaj aŭtonomaj regionoj, laŭ la respektivaj leĝoj de aŭtonomio. La Konstitucio agnoskas ke la lingvaj variantoj de Hispanio estas unu el ĝiaj kulturaj heredaĵoj, kiuj devas esti respektata kaj protektata. La duoninsula teritorio kundividas landlimojn kun Francio kaj Andoro norde, kun Portugalio okcidente kaj kun la brita teritorio Ĝibraltaro sude. En ĝiaj afrikaj teritorioj, ĝi havas landlimojn terajn kaj marajn kun Maroko. Ĝi kundividas la suverenecon sur la Insulo de la Fazanoj en la elfluejo de la rivero Bidasoa. Legu pli... |
Armenio Armenio aŭ Armenujo (en armena lingvo Հայաստան, Hayastan, el Հայք Hayq), oficiale Armena Respubliko, estas montara lando, ŝtato sen marelirejo, situanta en suda Kaŭkazio. Ĝi kundividas landlimojn okcidente kun Turkio, norde kun Kartvelio, oriente kun Azerbajĝano kaj Irano, kaj sude kun la azera enklavo Naĥiĉevano. Armenio estis loĝata ekde prahistoriaj epokoj. La arkeologoj daŭre trovas restaĵojn kiuj demonstras ke Armenio kaj ĝia montaro estis inter la unuaj lokoj kie la homa civilizo ekloĝis. Armenio estas eks-soveta respubliko, unitara, plurpartia kaj demokratia ŝtato kiu originas el unu el la plej antikvaj civilizoj de la mondo. Donacata de riĉa kulturheredaĵo, elstaris kiel la unua nacio en la adoptado de la kristanismo kiel oficiala religio. Kulture, politike kaj historie, Armenio sin konsideras parto de Eŭropo. Tamen, ĝia situo en la suda Kaŭkazio situas ĝin en la arbitra landlimo inter Eŭropo kaj Azio: kio igas ĝin transkontinenta nacio. Nuntempe, Armenio estas membro de pli ol 35 internaciaj organizaĵoj, inkluzive de Unuiĝintaj Nacioj, la Konsilio de Eŭropo, la Banko por Azia Disvolviĝo, la Komunumo de Sendependaj Ŝtatoj, la Monda Organizaĵo pri Komerco kaj la Organizo por la Ekonomia Kunlaboro de la Nigra Maro. Legu pli... |
Kartvelio Kartvelio aŭ Kartvelujo (kartvele საქართველო /Sakartvelo/) estas lando en centra kaj okcidenta partoj de Kaŭkazio, historia heredanto de antikvaj ŝtatoj Iberia kaj Kolĥeti, kaj hejmo de kartveloj (aŭ "gruzoj"). Ĝi estas membro de UNO, Eŭropa Konsilio, Unesko kaj aliaj internaciaj organizaĵoj. La lando havas 1.461 kilometrojn da surteraj ŝtatlimoj — inter ili kun Armenio 164 km, Azerbajĝano 322 km, Rusio 723 km, Turkio 252km. Cetere estas 310 kilometroj da ŝtatlimoj ĉe la Nigra Maro. La kartvela ekonomio tradicie baziĝas sur turismo en la Nigra Maro, la kultivado de citrikoj, teo kaj vinberoj; la mineja elfosado de mangano kaj kupro krom la malgranda industria sektoro kiu produktas vinon, metalojn, maŝinaron, kemiaĵojn kaj teksaĵojn. La lando importas la plimulton de la energio kiun ĝi bezonas, inkluzive de natura gaso kaj nafto. Legu pli... |
Ĉeĥio Ĉeĥa Respubliko (Ĉeĥio), (ĉeĥe Česká republika, Česko La teritorio de Ĉeĥio konsistas el 3 historiaj teritorioj: Bohemio, Moravio kaj Ĉeĥa Silezio, dum kio ekde la jaro 1920 estas parto de Bohemio kaj Moravio malgrandaj randaj partoj de devena Suba Aŭstrio, kiuj estas České Velenice kun la ĉirkaŭaĵo (la t.n. Vitorazsko) kaj ĉirkaŭaĵo de Valtice kun la t.n. Dyja Triangulo. Ĉeĥio estas membra lando de Nordatlantika alianco (NATO) kaj de Eŭropa Unio (EU). Legu la artikolon... |
Ĉeĥoslovakio Ĉeĥoslovakio, ankaŭ Ĉeĥo-Slovakio (mallonge, sed ripetite, ekde oktobro de 1918 ĝis novembro de 1989, sed ankaŭ post ĝi). Pli formale Ĉeĥoslovaka Respubliko (ĈSR), Ĉeĥoslovaka Socialisma Respubliko (ĈSSR), Ĉeĥa kaj Slovaka Federacia Respubliko (ĈSFR). Ŝtato en meza Eŭropo, kiu ekzistis ekde la 28-a de oktobro de 1918 ĝis la 31-a de decembro de 1992. Ĝi estiĝis post la unua mondmilito kiel sekvanta ŝtato de disfalinta Aŭstrio-Hungario. Ĝi ensumigis teritoriojn de Bohemio, Moravio, Ĉeĥa Silezio (suda parto de Silezio), Slovakio kaj Subkarpatio. („Supra Hungarujo“). Legu la artikolon... |
EritreoEritreo estas ŝtato etendiĝanta en nordorienta Afriko sur marbordo de Ruĝa Maro. Ĝiaj kontinentaj limoj havas longecon 1630 km. Eritreo najbaras okcidente kun Sudano (605 km), Etiopio sude (912 km) kaj Ĝibutio sudoriente (113 km). Al Eritreo apartenas ankaŭ Dahlaka Insularo en Ruĝa Maro. Eritreo sendependiĝis de Etiopio en 1993 kaj tiel estas unu el la plej junaj sendependaj ŝtatoj en la mondo. Legu la artikolon... |
Kanado Kanado estas la plej norda lando en Nordameriko. La lando etendiĝas inter la Atlantika Oceano en la oriento kaj la Pacifika Oceano en la okcidento, kaj havas landlimon kun Usono sude kaj nordokcidente (Alasko). Kanado ankaŭ atingas la Arktan Oceanon en la nordo kie la teritoriaj pretedentoj etendiĝas ĝis la Norda Poluso. Post Rusio, Kanado estas la dua plej granda lando laŭ tuta areo. Tamen ĝia popoldenseco estas tre malgranda (po 3 homoj en kvadrata kilometro), tiel ke entute estas nur 32 milionoj da loĝantoj. Kvankam Kanado havas pli grandan geografian areon ol la najbara Usono, ĝi nur havas unu naŭonon de ties popolkvanto. Kanado estas necentra federacio de 10 provincoj kaj 3 teritorioj kuniĝintaj laŭ proceso nomata konfederaciiĝo. Legu la artikolon... |
Sud-Afriko La Respubliko de Sud-Afriko (angle: South Africa, afrikanse: Suid-Afrika) estas la plej suda nacio en Afriko. Ĝiaj najbaraj landoj estas Namibio, Bocvano, Zimbabvo, Mozambiko, Svazilando kaj Lesoto. Sud-Afriko evoluis iel malsame ol la aliaj Afrikaj landoj pro du kialoj: la granda nombro de enmigrintoj el Eŭropo kaj la minerala riĉeco kiu gravigis la nacion por okcidentaj landoj, speciale dum la Malvarma Milito. Pro la unua, Sud-Afriko estas rase tre diversa ŝtato. Ĝi enhavas la plej grandajn nombrojn da "Koloruloj" (t.e., rase miksitaj homoj), da eŭropidoj kaj da hindoj en Afriko. Proksimume 75% el la loĝantaro konsistas el nigruloj. Rasa konflikto inter la Eŭropa minoritato kaj la nigrula majoritato estas gravega temo en la historio kaj politiko de la lando, rezultiginte la apartismon kiun efektivigis la Nacia Partio en 1948. La apartismaj leĝoj ekaboliĝis en 1990 post longa kaj perforta batalo de la nigra majoritato, kaj de iuj eŭropidoj, mestizoj kaj hindoj. En 1994 Nelson MANDELA estis elektita kiel la unua nigra prezidento. La nuna prezidento, Thabo MBEKI, estis elektita en la dua demokrata baloto (1999) kaj denove en 2004. Legu la artikolon... |
Bohemio Bohemio (ĉeĥe: Čechy) estas unu el tri historiaj landoj en hodiaŭa Ĉeĥio. Nordokcidente ĝi najbaras kun iama Supra Luzacio, kiu pli malfrue fariĝis parto de Saksio kaj de kiu ĝi estas ĝis nun; norde ĝi najbaras kun Silezio (respektive kun tiu ĝia parto, kiu hodiaŭ apartenas al Pollando, ĝis la jaro 1945 al Prusio, do al Germanio kaj ĝis regado de Maria Teresia al Aŭstrio, respektive al Ĉeĥio), oriente kun Moravio, sude kun Aŭstrio kaj sudokcidente kun Bavario. Bohemio estis de komence politika centro de heredaj landoj de krono ĉeĥa, al kiuj en diversaj tempoj plu apartenis Moravio, Silezio kaj Luzacio. La nomo devenas de okcidentslava tribo de ĉeĥoj. Latina nomo Bohemia, devene Boiohaemum, kiu post iom da tempo influis ankaŭ nomojn en aliaj lingvoj, estas derivita de kelta tribo de bojoj, kiuj en la teritorio de Bohemio vivis ekde la 4-a ĝis la 1-a jarcentoj a.K. Ĝis la jaro 1918 kaj ĝis la estiĝo de Ĉeĥoslovakio la nomo Bohemio kutime rilatis apud la propra reĝlando al la tuta Ĉeĥio, do al ĉiuj landoj de la Lando de Krono, kaj ĝi havis tiel en la fakto duspecan signifon. Tiu ĉi tradicia diĥotomio parte pludaŭras ĝis hodiaŭ, eĉ kiam estis oficiale forigita pro enpraktikigo de milde ŝanĝita nomo Ĉeĥio. Legu la artikolon... (de 2011 ne plu elstara) |
Ĉeĥa Silezio Ĉeĥa Silezio – iam ankaŭ Moravia Silezio, ĝis 1918 Aŭstria Silezio, 1918 – 1945 ankaŭ Sudeta Silezio – estas historia teritorio situanta oriente en Ĉeĥio kun areo 4 452 km2 kaj proksimume 1 miliono da loĝantoj. Historia ĉefurbo estas Opava. Escepte de la moderna distrikto Jeseník (kiu estas parto de Regiono Olomouc), la teritorio apartenas al Moravia-Silezia Regiono. Sude ĝi najbaras kun Moravio; sudoriente kun Slovakio; oriente, norde kaj sudokcidente kun Pola Silezio (konkrete kun Silezia vojevodio, Opola vojevodio kaj Malsupra Silezio (vojevodio)). Ĉeĥa Silezio situas en regiono de Sudetoj, kiuj oriente ŝanĝiĝas en Karpatoj. Ĉeĥa Silezio estadas ofte erare konsiderata kiel parto de Moravio. La plej gravaj riveroj estas Odro, Opava kaj Olše, kiuj parte fermas limon kun Pollando. La riveroj Odro kaj Ostravice poste kreas ankaŭ parton de la historia landa limo kun Moravio. Krom urbo Ostrava situanta en la historia landa limo kun Moravio (Moravia kaj Silezia Ostrava) apartenas inter signifaj sileziaj urboj la historiaj metropoloj de la ĉeĥa Silezio urboj Opava, Krnov, Český Těšín, Karviná, Třinec kaj pluaj. Legu la artikolon... |
Goao (ŝtato) Goao (गोआ) estas la plej malgranda federacia ŝtato de Barato. Ĝi apartenas al la plej multe prosperantaj federaciaj ŝtatoj de Barato. Ĝia ĉefurbo estas Panajo (ankaŭ Panjim, konkane poste Ponnje, antaŭe Nova Goa); pluaj pli grandaj urboj estas Margao, Mapuso kaj Vasco da Gama. Ĝis 1961 ĝi estis portugala kolonio de Portugala Hindio, kune kun ŝtatoj Damano kaj Diuo. Legu la artikolon... |
Kantabrio Kantabrio (hispane Cantabria [kantabrja]) estas aŭtonoma komunumo, kiu situas en la nordo de Hispanio, ĉe la Kantabra Maro. La regiono havas nur unu provincon, Kantabrion. La ĉefurbo estas Santandero. Ties najbaraj regionoj estas Asturio okcidente, Kastilio kaj Leono sude kaj la Eŭska Aŭtonoma Komunumo oriente. La plej gravaj urboj estas Santandero, Torrelavega, Astillero, Santoña, Laredo, Castro Urdiales, Colindres, San Vicente de la Barquera kaj Reinosa. En la vilaĝo Santillana del Mar estas la mondfama groto Altamira, kun prahistoria arto, kiu estas parto de la Monda Kulturheredaĵo de UNESKO. Legu la artikolon... |
Guangxi Guangxi [guangŝi] estas aŭtonoma regiono en Ĉinio, kiu situas en la sudo de la ĉina ĉeftero kaj sudokcidento de ĝia ĉemara regiono. Ĝi areas entute 236700 kvadratajn kilometrojn, kiuj konsistigas 2.5% de la ĉina teritorio. Ĝia areo estas la 9-a inter la ĉinaj provinc-nivelaj regionoj. Guangxi estas grava loko de turismo. Tie estas majestaj arbaroj de montopintoj, ĉarmaj karstaj kavernoj, klaraj riveroj kaj lagoj, animskuaj akvofaloj, sanigaj fontoj malvarmaj, varmaj kaj mezvarmaj, belaj ĉemaraj pejzaĝoj, senlimaj ĉemaraj arbaraj parkoj, multaj specoj de animaloj kaj vegetaloj, historiaj objektoj, diversnaciaj moroj, religiaj temploj kaj belaj pejzaĝoj en la hejmo de ĉinaj elmigrintoj.
|
Luzacio Luzacio estas historia teritorio dividita hodiaŭ inter landoj de Germanio (pli granda parto) kaj de Pollando. Enkadre de Germanio ĝi estas dividita inter federaciaj landoj Saksio kaj Brandenburgio. La pola parto estas dividita inter vojevodioj Malsupra Silezio (vojevodio) kaj Lubuŝia vojevodio. Historie Luzacio dividiĝas en Supran Luzacion (oriente regionoj de Görlitz – ĉeĥe: Zhořelec kaj okcidente de Bautzen – ĉeĥe: Budyšín), kiu estas pli proksime al Ĉeĥio kaj Malsupran Luzacion (kun centro de Cottbus (ĉeĥe: Chotěbuz), kiu estas pli norde. En Luzacio antaŭe loĝis slavoj, kiuj (kiel minoritato) ĉi tie vivas ĝis hodiaŭ – la soraboj. Legu la artikolon... |
Moravio Moravio (ĉeĥe: Morava) estas unu el historiaj ĉeĥaj landoj (hodiaŭ kun areo 26 095 km2). Ĝi etendiĝas en orienta parto de Ĉeĥio. Kun Moravio najbaras okcidente Bohemio (344km), sude aŭstria federacia lando Aŭstrio Malsupra, sudoriente, oriente poste Slovakio kaj nordoriente Slovakio kun Ĉeĥa Silezio, norde poste Pola Silezio – konkrete regiono Klodsko, kiu estas hodiaŭ parto de pola Malsupra Silezio (vojevodio) (20 km). Se ni kalkulas al Moravio ankaŭ eksajn moraviajn enklavojn en Silezio, do Moravio najbaras ankaŭ kun pola Opola vojevodio, kiu situas en historia teritorio de Pola Silezio. Kiel metropolo de Moravio estas konsiderata Brno, nome ekde la jaro 1641. Antaŭe ĉefurbo estis Olomouc, kiu eĉ plu apartenas al signifaj historiaj urboj de Moravio. Je iom pli malfrue kun progreso de minejoj kaj industrio signifiĝis urbo Ostrava. Inter pli konataj regionoj de Moravio apartenas Valaĥio, Moravia Slovakio, Haná. Legu la artikolon... |
Silezio Silezio (ĉeĥe Slezsko, germane Schlesien, pole Śląsk) estas historia teritorio, etendiĝanta nuntempe parte en Pollando (plimulto de la teritorio), parte en Ĉeĥio kaj vilaĝo Pechern kaj du eksklavoj nordokcidente de urbo Bad Muskau situas ankaŭ en Germanio. Ĝis la jaro 1742 la tuta Silezio apartenis al landoj de Krono Ĉeĥa. Tiutempe metropolo de Silezio estis urbo Vroclavo. Post la jaro 1742 poste ties teritorio dividiĝis en kelke da partoj kun ŝanĝiĝema amplekso. (vidu Ĉeĥa Silezio, Prusia Silezio, Pola Silezio). Legu la artikolon... |
Antverpeno Antverpeno (nederlande: Antwerpen, france: Anvers) estas urbo kun granda haveno en Belgio. Antverpeno estas la dua plej granda urbo de Belgio kaj la plej granda de la Flandra regiono. La urbo havas 455.148 (2004) loĝantojn kaj la tuta kunurbaĵo enhavas ĉirkaŭ 800.000 loĝantojn. Ĝi estas la ĉefurbo de la provinco Antverpeno. La urbo troviĝas je la dekstra bordo de la rivero Skeldo kaj estas konata pro sia vasta havenoregiono kun internacia kargotransporto. Antverpeno estas konata kiel 'la Jerusalemo de la okcidento' pro la granda juda komunumo, de kiu multaj estas ege ortodoksaj. Antverpeno estas la koro de la diamantindustrio, kaj se temas pri komerco, kaj se temas pri tajlado. Ekde la jaroj 1990 la urbo estas ankaŭ konata pro modoprojekto, danke al kelkaj sukcesplenaj studentoj de la Reĝa Akademio por Belaj Artoj. Antverpeno ankaŭ estas konata pro sia zoologia ĝardeno, kiu estas unu el la plej malnovaj de la mondo. La Antverpena zoo troviĝas en la mezo de urbo kaj loĝigas pli ol 4000 bestojn. La Reĝa Kompanio por Zoologio kontrolas la bonfarton de la bestoj kaj jam dum pli ol 100 jaroj helpas protekti endanĝerigitajn bestajn speciojn. Legu la artikolon... |
Budapeŝto Budapeŝto (hungare Budapest [BUdapeŝt]) estas la ĉefurbo de Hungario. Ĝi situas sur ambaŭ bordoj de la rivero Danubo kaj estas la industria, komerca kaj trafika centro de la lando. Budapeŝto estiĝis la 1-an de januaro en 1873 el la apartaj urboj Peŝto (situanta sur la orienta bordo de Danubo), Buda kaj Óbuda (okcidente). En 1937 la agosfero de la Ĉefurba Publiklabora Konsilio plivastiĝis al ĉirkaŭo de Budapeŝto. Tiu iĝis bazo de estigo de granda Budapeŝto (1950) surbaze de leĝo 1949 XXVI.tv. Tiel ĝi pligrandiĝis ekde la 1-a de januaro 1950, kiam oni aligis pli grandajn komunumojn de la ĉirkaŭaĵo nomata Granda Budapeŝto, kies loĝantaro atingis 2 milionojn. Legu la artikolon... |
Gento (urbo).svg) Gento (nederlande:Gent[Ĥent]) estas la ĉefurbo de la flandra provinco Orienta Flandrio en Belgio. La urbo havas preskaŭ 230.000 enloĝantojn. Ĝi situas ĉe la kunfluiĝo de la riveroj Skeldo kaj Liso. Oni ankaŭ foje ĝin nomas "De fiere stede" - la fiera urbo. En 2005 la urbo estis nomita "La plej agrabletosa urbo de Flandrio" de 'Toerisme Vlaanderen & Brussel'. La sankta patrono de Gento estas Sankta Bavo kaj ĝiaj enloĝantoj ricevis la kromnomon "stroppendragers" - portantoj de pendŝnuro. Legu la artikolon... |
Šilheřovice Šilheřovice (legu: Ŝilherĵovice) (pollingve Szilerzowice, germane Schillersdorf) estas vilaĝo de Regiono Hlučín. En la tempo de sia estiĝo, ĉirkaŭ duono de la 13-a jarcento, ĝi estis ĉirkaŭgita de densaj arbaroj, kovrantaj tiam plimulton de la tuta regiono. La vilaĝon, tra kiu verŝajne kondukis unu el nordosudaj komercaj vojoj, ni vicigas tiutempe al la tn. arbaraj landvojaj tipoj de vilaĝoj. Ties fondo estas alskribata same kiel fondo de najbara vilaĝo Markvartovice al sinjoroj el Barut kaj en Landek, burgo en proksima monteto super rivero Odro. Legu la artikolon... |
Vercors (montomasivo) Vercors (prononce [ver-KOR]) estas montomasivo en Drôme kaj Isère, la plej okcidenta montargrupo de la francaj Alpoj. Je ĉiu flanko ĝiaj deklivoj tre krute leviĝas, pro kio nur en la 20-a jarcento eblis fari ĝin atingebla por la strata trafiko. Por tio oni plurloke trarompis la rokojn per galerioj, formitaj de eksplodigoj. La masivo estas pro sia limigita utiligeblo por mastrumado, la plej granda franca naturrezervejo kun 17.000 ha. Vercors situas en la sudoriento de Francio, en la departementoj Isère kaj Drôme (apartenantaj al la regiono Rodano-Alpoj, france: Rhône-Alpes ) inter la urboj Grenoble kaj Die. La montomasivon limigas la riveroj Isère, Drac kaj Drôme. Oriente de ĝi situas la valo Trièves Vercors estas memstara montomasivo kun longa alte situanta valo, en la direkto de nordo al sudo. |
Nov-Orleano Nov-Orleano (france La Nouvelle-Orléans, angle New Orleans) estas la plej granda urbo de la Usona ŝtato Luiziano. La urbo estas industria, distribua centro kaj grava havenurbo. Ĝi estas konata pro sia kultura heredaĵo (speciale franca, hispana, afrika kaj usona influoj), precipe rilate al muziko kaj kuirarto. Ĝi estas mondfama turisma celo danke al siaj multaj festivaloj kaj festadoj, el kiuj la plej notindaj estas Mardi Gras (aŭ la karnavalo de Antaŭfasta Mardo), Jazz Fest (aŭ Ĵazfesto), Southern Decadence (aŭ Suda Dekadenco), kaj pro Usona futbalo ĉe la stadiono Superdome. La urbo situas ĉe la bordo de la rivero Misisipo, kiu ligas ĝin al la Golfo de Meksiko, kaj sude de la Lago Pontchartrain [PONĉartrejn] (aŭ esperante: Ponĉartrano). La urbo fondiĝis en 1718 kaj ludis gravan rolon en la historio de Usono. La urbo nomiĝis honore al Filipo, Duko de Orleano kiu estis regento kaj reganto de Francio, kiam la urbo estis fondita; la nomo de la urbo aludas ekzistantan urbon Orleano en centra Francio. Nov-Orleano estas grava havena urbo pro sia loko ĉe la Golfo de Meksiko kaj laŭ la rivero Misisipio, kiu igas ĝin nabo por aĵoj vojaĝantaj de Latin-Ameriko. La petrola industrio ankaŭ estas tre grava al la ekonomio de Nov-Orleano; multaj borstacioj lokiĝas en la Golfo. La haveno de Suda Luiziano (kiu inkludas la havenon de Nov-Orleano) baziĝas en la metropolregiono de Nov-Orleano kaj estas la kvara plej granda haveno, laŭ toneloj, en la mondo. Legu la artikolon... |
Kolombio Kolombio (hispanlingve Colombia [koLOMbja]) estas ŝtato lokita en la nordokcidento de Sudameriko. Laŭ loĝantaro, Kolombio estas la tria plej granda lando en Latinameriko - nur Brazilo kaj Meksiko estas pli grandaj. En la okcidento estas Pacifiko, en la nordo la Kariba Maro, en la oriento Venezuelo kaj en sudo la ĝangalo de Amazono. La lando estis nomita laŭ Kristoforo Kolumbo. La ĉefaj eksportaĵoj de Kolombio estas kafo, perloj, nafto, karbo, floroj, smeraldoj kaj kokaino. 80 % de la kokaino en la mondo estas produktitaj en Kolombio. La Malneta Enlanda Produkto de Kolombio estas 87 miliardoj da usonaj dolaroj, do po 1.910 $ porkape. Legu la artikolon... |
Francio Francio estas ŝtato, kies teritorio ĉefe situas en okcidenta Eŭropo sed ankaŭ inkludas kelkajn transmarajn dependaĵojn en aliaj kontinentoj. Parizo, la franca ĉefurbo, viciĝas inter la unuarangaj internaciaj metropoloj. Francio etendiĝas ekde Mediteraneo ĝis la Manika Markolo, kaj ekde la riverego Rejno ĝis la Atlantika Oceano. Francoj ofte uzas la kromnomon l'Hexagone (la "sesangulo") por difini la eŭropan teritorion de Francio pro ĝia geografia ŝajno. Francio estas demokratio, organizita kiel relative centralizita respubliko kun dukapa ekzekutivo. Ekonomie estis tiu lando la kvina plej riĉa ŝtato de la tuta mondo en 2004. Ĝiaj ĉefaj idealoj estas resumitaj en la fama Deklaracio de Homaj kaj Civitanaj Rajtoj de 1789. Krome estas Francio unu el la fondintaj membroj de Eŭropa Unio en 1957, sed ankaŭ de la Unuiĝintaj Nacioj en 1945. Kiel unu el la venkintoj de la Dua Mondmilito, Francio estas unu el la kvin konstantaj membroj de la Konsilio de Sekureco. La franca armeo disponas pri la atombombo. La nomo France devenas de la Frankoj, ĝermana tribo kiu okupaciis la landon post la disfalo de la romia imperio. Legu la artikolon... |
KalgarioKalgario (angle: Calgary) estas urbo en la provinco Alberto, en okcidenta Kanado. Ĝi lokiĝas en la sudo de la provinco en regiono de montetoj kaj altaj ebenoj 80 km-ojn oriente de la Rok-Montaro. Ĝi estas la plej granda urbo de Alberto kaj la tria plej granda en Kanado; ĝi estas la plej granda metropola regiono en Kanado inter Toronto kaj Vankuvero.
Kalgario estas bone konata kiel cel-loko por vintraj sportoj kaj ekoturismo, proksima al pluraj montaj ripoz-lokoj. La ekonomio de Kalgario fokusiĝas unuavice je la nafto-industrio, sed agrikulturo, turismo, kaj teknologiaj industrioj ankaŭ grave kontribuas al la rapida ekonomia kreskado de la urbo. Kalgario nun havas la due plej altan koncentriĝon de ĉef-oficejoj en Kanado. La urbo ankaŭ gastigas plurajn grandajn festivalojn ĉiujare, inkluzive la Kalgaria Stampedo, la Festivalo de Popol-Muziko, la Lilaka Festivalo, kaj la due plej granda kariba festivalo en Kanado (Carifest). Kalgario estis la unua kanada urbo, kiu gastigis la Vintrajn Olimipikojn, en 1988. Legu la artikolon... |
Fortalezo Fortalezo (portugale Fortaleza (fortikaĵo)), ĉe la Atlantiko, estas la ĉefurbo de Cearao, nordorienta subŝtato de Brazilo. Je du gradoj sude de la ekvatoro, je altitudo ĉirkaŭ 21m, ĝi estas municipa centro de 313,8 km² de areo kaj 2 097 757 da enloĝantoj (urba denseco: 6 685,01 po km²). En ĝia metropola areo vivas ĉirkaŭ 3,1 milionon da enloĝantoj je 2001. Fortalezo allogas ĉiujare milionojn da turistoj el tuta Brazilo kaj de cetera mondo. Ĝi situas ĉe koordinatoj 3° 43′ S 38° 33′ U / 3.717 °S, 38.550 °U (mapo)Koordinatoj: 3° 43′ S 38° 33′ U / 3.717 °S, 38.550 °U (mapo). Ĝi estas grava haveno, kiu eksportas kotonon, kafon, felojn kaj aliajn produktojn de la landinterno. Legu la artikolon... |
Monto Sankta Mikaelo Monto Sankta Mikaelo (en la franca: Mont Saint Michel [mon sen miŜEL]) estas roka insulo en la vadomaro de la marenfluejo de la Couesnon (prononcu kuenong), ĉirkaŭ 1 kilometro antaŭ la normanda marbordo. La insulo famiĝis pro la tie konstruita benediktana monaĥejo (11-a ĝis 16-a jarcento), kiu superrigardas la nur ĉirkaŭ 55.000 kvadratmetrojn grandan insuleton (ĉirkaŭo de proksimume 830 metroj). La statuo de Sankta Mikaelo sur la pinto de la abateja preĝejo kulminas je 170 metroj super la maro. Ĝi estas unu el la plej belaj ekzemploj pri franca mezepoka arkitekturo kaj pri abatejo fortikigita. Monto Sankta Mikaelo nomiĝas ankaŭ la urbo (departemento Manche, regiono Malsupra Normandio), kiu estis fondita en 708, kaj vivis dum la mezepoko danke al pilgrimuloj kaj hodiaŭ danke al turismo. Atentu en la franca pri la streketo: Mont Saint-Michel estas la monto, Mont-Saint-Michel la urbeto. Ankoraŭ hodiaŭ loĝas kaj laboras benediktanoj en la monaĥejo, kvankam la Monto Sankta Mikaelo iĝis granda turistocelo, kiun vizitas ĉirkaŭ 3,5 milionoj da homoj ĉiujare. La monto kaj la golfeto estas parto de la Monda Heredaĵo de Unesko, ekde 1979. Legu la artikolon... |
Levens Levens estas franca komunumo kaj kantona ĉefurbo. La vilaĝo situas en la sudorienta departemento Alpes-Maritimes (Ĉemaraj Alpoj) kaj en la regiono Provenco-Alpoj-Bordo Lazura. Ĝiaj enloĝantoj (la levensanoj) nomiĝas en la franca lingvo les Levensans aŭ les Levençois kaj en la nica dialekto lu Levensan La vilaĝon oni konstruis je ĉirkaŭ 25 km norde for de Nice, sur monteto da ĵurasia kalkŝtono superstaranta la kunfluon de tri riveroj : Esteron, Vésubie kaj Var. Legu la artikolon... |
Jalto Jalto (ruse Ялта, ukraine Ялта, krime-tatare Yalta) estas urbo kaj kuracloko sur la Suda Bordo de Krimeo (Ukrainio), tre fama kaj populara historia, ripoza kaj kuraca loko. Oni parolas pri la urbo Jalto kaj pri la t.n. "Granda Jalto", kiu estas la teritorio, subigita al la urba municipo (montrita flave); ĝi enhavas krom Jalton mem ankoraŭ unu urbon (Alupkon) kaj kelkajn loĝlokojn. La nomo de la urbo laŭ la plej populara hipotezo venas el la helena vorto ιαλος, kiu signifas "bordo"; tamen nemalverŝajnas, ke la nomo havas tjurkan devenon. La bazo por la urba (kaj regiona) ekonomio estas turism-, ekskurs-, ripoz- kaj kurac-industrioj. Plej ekonomie aktivaj kaj profitaj monatoj estas tiuj de la ripoz-sezono (proksimume ekde majo ĝis mezo de oktobro); la resta tempo estas la tiel nomata "morta sezono", kiam la urbo malpleniĝas kaj la vivo malaktiviĝas. Legu la artikolon... |
Parizo Parizo (franclingve Paris [pari]) estas la ĉefurbo kaj la plej granda urbo de Francio. Ĝi troviĝas ĉe la bordoj de la riverego Sejno, nordcentre de Francio. Tiu vasta metropolo konsistigas unu francan departementon (la 75-an), kaj estas plie la ĉefurbo de Francilio (alinomita Île-de-France), kiu grupigas Parizon kaj la parizajn ĉirkaŭurbojn. La franca instituto INSEE taksis ke Parizo havis 2 144 700 loĝantojn en 2004. Sed la urba areo de Parizo, kiu etendiĝas fore preter la limoj de la ĉefurbo, havas hodiaŭ proksimume 11 500 000 loĝantojn, tio estas preskaŭ unu kvinono de la Francoj. Parizo, kvankam ampleksa, restas franca komunumo, samkiel la aliaj pli malgrandaj urboj aŭ vilaĝoj de Francio, kaj do havas urbestron. Famkonata tra la tuta mondo pro sia novklasika arkitekturo, siaj emblemaj monumentoj kaj sia kultura influo, Parizo estas grava urbo koncerne mondan historion, sed ankaŭ multe trapasata centro koncerne internaciajn transportadojn. Ĝi havas superan influon pri artoj, modo aŭ kuirarto, disponas multajn muzeojn aŭ galeriojn kaj proponas intensan noktan vivon al siaj vizitantoj. La plej rekonebla simbolo de Parizo estas la 324 metrojn alta Eiffel-Turo, ĉe la maldekstra bordo de la Sejno. Legu la artikolon... |
Bratislavo Bratislavo (ĝis la jaro 1919 slovake Prešporok/Prešporek, germane Pressburg, hungare Pozsony, pollingve Bratysława, ruse Братислава, latine Posonium, greke en mezepoko Istropolis, parollingve ankaŭ Blava) estas ĉefurbo kaj la plej multe loĝigita urbo de Slovakio kaj sidejurbo de Bratislava regiono. Ĝi havas areon 367,584 km², vivas ĉi tie pli ol 425 mil loĝantoj, dum kio Bratislava regiono ĉirkaŭ 600 mil kaj en Bratislava regiono komune kun Trnava regiono, kiu ĉirkaŭas ĝin, 1,15 miliono. Ĉi tie havas sidejojn registaro, parlamento, diversaj oficejoj kaj ministerioj. En Bratislavo ankaŭ agadas kelke da universitatoj, teatroj, muzeoj kaj aliaj kulturaj destinaĵoj kiel estas ekzemple mondfama Slovaka filharmonio aŭ Slovaka nacia galerio. Antaŭ la dua mondmilito oni parolis en Bratislava per tri lingvoj: germane, hungare kaj slovake. Bratislavo estas ankaŭ urbo riĉa je memorigaĵoj, el kiuj multaj troviĝas en Malnova Urbo. Legu la artikolon... |
Bjalistoko Bjalistoko (pole Białystok [bʲaˈwɨstɔk], konata ankaŭ sub aliaj nomoj) estas la plej granda urbo en nord-orienta Pollando ĉe la rivero Biała, ĉefurbo de regiono (vojevodio) Podlasio (Podlaskie), proksime de limoj al Belarusio kaj Litovio. La urbo estas administra, ekonomia, scienca kaj kultura centro de la regiono. Bjalistoko estas la plej granda kulturcentro en nord-orienta parto de Pollando. Funkcias tie Podlasia Muzeo kaj ĝiaj filioj en Bjalistoko (Historia Muzeo, Muzeo de Skulptaĵoj de Alfons Karny, Bjalistoka Muzeo de Vilaĝo), en Choroszcz (Muzeo de palacaj salonoj), en Supraśl, Tykocin kaj Bielsk Podlaski. Bjalistoko estas la naskiĝurbo de la iniciatinto de Esperanto, Ludoviko Zamenhof. Li naskiĝis la 15-an de decembro 1859 ĉe la strato Zielona, kiu nun estas nomata strato Zamenhofa. Apud la loko kie iam staris la naskiĝdomo de Zamenhof pendas nun marmora tabulo. Legu la artikolon... |
