17-a de novembro

novembro 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

La 17-a de novembro estas la 321-a tago de la jaro (la 322-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 44 tagoj restas.

Je la 17-a de novembro okazis, interalie:

Eventoj[redakti | redakti fonton]

-3: Laŭ kalkulo de Klemento de Aleksandrio la naskiĝdato de Jesuo Kristo
284: Diokleciano iĝis imperiestro de Romio
794: Imperiestro Kammu translokigis ĉefurbon de Japanio de Nara ĝis Kioto - Epoko Heian komenciĝis
1292: Johano de Balliol iĝis reĝo de Skotlando
1370: Ludoviko la 1-a iĝis reĝo de Pollando
1494: Franca armeo sub gvido de Karlo la 8-a eniris Florencon
1558: Elizabeto la 1-a heredis regnon de Anglio iĝante monarkino de Irlando - Elizabeta epoko komenciĝis
1632: Kristina, filino de Gustavo la 2-a Adolfo, iĝis reĝino de Svedio
1633: Premiero de la dramo Rikardo Tria de Ŝekspiro
1659: Traktato de la Pireneoj inter Hispanio kaj Francio
1717: Portugalio: komenco de la konstruado de Nacia Palaco de Mafra
1757: Rusia Akademio de Belartoj estis fondita en Sankt-Peterburgo
1775: En Finnlando fondiĝis urbo Kuopio
1796: Paŭlo la 1-a iĝis imperiestro de la Rusia Imperio
1796: Unua Koalicio-Milito: venko de franca armeo super la aŭstra en la batalo de Arcole
1800: Vaŝingtono: Usona Kongreso unuan fojon kunsidis en la Kapitolo de Usono
1804: Ĥarkiva Universitato fondiĝis
1812: Franca invado al Rusio: batalo de Minsko de la 18-a kaj 22-a regimentoj de franca kavalerio kontraŭ rusaj trupoj de generalo Tarmasov
1820: Kapitano Nathaniel Palmer kiel unua usonano rigardis de la ferdeko de sia ŝipo Antarktan duoninsulon
1839: Milano: en Teatro alla Scala prezentiĝis debuta opero Oberto de Giuseppe Verdi
1847: En Berlino finiĝis proceso de polaj ribelantoj de Grandpolujo kontraŭ Reĝlando de Prusio - oni kondamnis 117 aktivulojn por sendependeco, el tio 8 al mortpuno
1855: David Livingstone estis unua eŭropano malkovrinta Viktorian Akvofalon
1858: Francio aneksis neloĝatan atolon Klipertono sur norda Pacifiko
1868: Angla astronomo Norman Robert Pogson malkovris asteroidon Kamilo, unu el la plej grandaj de la asteroida zono
1869: Malfermo de la Sueza Kanalo en ĉeesto de pluraj kronitaj kapoj el Eŭropo, franca imperiestrino Eugenia de Montijo kaj vicreĝo de Egiptio Ismail-Paŝao, kiu ĉi-okaze mendis ĉe Giuseppe Verdi operon Aida
1871: En Nov-Jorko fondiĝis Nacia Fusila Asocio de Ameriko
1873: El ligo de tri apuddanubaj urboj Buda, Óbuda kaj Peŝto fondiĝis Budapeŝto
1892: Pola Partio Socialista fondiĝis en Parizo
1903: Traktato de Petrópolis: Akro estis cedita al Brazilo laŭ packontrakto kun Bolivio iĝante plej okcidenta brazila subŝtato
1903: Rusia Socialdemokrata Partio disiĝis en bolŝevikojn kaj menŝevikojn
1905: Japanio devigis Koreon subskribi traktaton pri akcepto de protektorato
1905: Vilhelmo la 4-a iĝis grandduko de Luksemburgo
Unua Mondmilito
- 1915: En Manika Markolo sinkis pro germana mara mino brita hospitala ŝipo HMHS Anglia - 134 personoj pereis
- 1917: Venko de germana ŝiparo super la brita en la dua batalo apud Helgoland
1918: Dua Soveta-Ukraina Milito komenciĝis post sovetia ultimato
1918: Latvia Popola Konsilio fondiĝis, kaj la sekvan tagon proklamis ŝtaton Latvio
1919: Ruĝa Armeo konkeris Kurskon
1920: Konstitucio de Libera Urbo Dancigo ekvalidis, kiu fakte dependis de la Ligo de Nacioj
1922: Lasta sultano de Otomana Imperio, Mehmedo la 6-a, forlasis Konstantinopolon sur brita batalŝipo
1923: Dua Pola Respubliko: Transatlantika Radiotelegrafa Centralo ekfunkciis en Varsovio kaj Grodzisk Mazowiecki
1933: Premiero de la usona filmo Anasa supo - i.a. aktoris kvar fratoj Marx
1933: Tria Regno: Oficejo de Rasa Politiko de Nacisocialisma Germana Laborista Partio estiĝis
1933: Usono kaj Sovetunio starigis diplomatiajn rilatojn
1938: Kontraŭjudaj leĝoj ekvalidis en Italio
Dua Mondmilito
- 1939: nokte de la 16-a ĝis la 17-a de novembro germanoj bruligis en Lodzo laŭvican sinagogon; Protektorato Bohemio kaj Moravio: ordone de protektoro Konstantin von Neurath germanoj fermis ĉeĥlingvajn universitatojn, 2000 mil studentojn kaj lekciistojn de la Universitato de Karolo sendis al koncentrejo Sachsenhausen, kaj 9 el ili murdis; en Parizo estiĝis Ĉeĥoslovaka ekzila registaro
- 1940: NKVD arestis en Morusy apud Tykocin komandanton de Bjalistoka Areo de la Asocio de Armita Batalado kaj ties filian ĉefon de la Unua Komandejo; en Berlino okazis renkontiĝo de Adolf Hitler kun bulgara caro Boriso la 3-a
- 1941: la sovetaj 49-a kaj 50-a Armeoj malhelpis germanan provon detranĉi Tula, germana 1-a Kirasita Armeo atakis Rostov-na-Donu, samtempe trupoj de Suda Fronto batis ĝian nordan alon
- 1942: Batalfronto de Mediteraneo, Proksima Oriento kaj Afriko: apud marbordo de Alĝerio britaj aviadiloj sinkigis germanan U-Boot U-331 - 32 el 49 membroj de la skipo pereis
- 1943: Pacifika Fronto: usona destrojero USS "McKean" estis trafita per japana aviada torpedo - 64 skipanoj pereis kaj 52 soldatoj de Usona Marinfanteria Korpuso; Orienta Fronto: okcidente de Kievo trupoj de 1-a Ukraina Fronto ekregis Korosten
- 1944: Albanio: komunistaj partizanoj kune kun loĝantoj liberigis Tiranon de germana okupado; Juho Kusti Paasikivi iĝis ĉefministro de Finnlando
1945: Dekretoj de Beneš pri likvido de Germana Universitato en Prago kaj Germanaj Teknikaj Lernejoj en Prago kaj Brno
1947: Usono: sindikato de usonaj filmaj aktoroj enkondukis kontraŭkomunistan ĵuron pri lojaleco
1948: Sovetia militŝipo Avrora retiriĝis de militservo kaj venis al loko de venonta muzeo
1950: Tibetano Tenzin Gyatso iĝis la 14-a Dalai-lamao transprenante plenan ĝistempan potencon kiel reganto de Tibeto en la aĝo de 15 jaroj
1951: Mondpremiero de la dana bildstrio Rasmus Klump
1953: Sakari Tuomioja iĝis ĉefministro de Finnlando
1955: Pollando: renovigita postmilte Mariapreĝejo en Gdańsk estis konsekrita
1962: Oni publikigis rakonton de Aleksandr Solĵenicin Unu tago de Ivan Denisoviĉ en monatrevuo "Novij Mir" — unua oficiala soveta teksto pri Gulago
1968: Studentoj okupis ĉeĥajn universitatojn subtene de progresemaj reformoj
1970: Douglas Engelbart patentigis komputilan muson
1972: Pola Ministerio pri Telekomunikado disponis pri enkonduko de poŝtkodoj ekde sekvonta jaro
Diktaturo de la koloneloj:
- 1973: Grekio: en Politekniko de Ateno okupacia striko de studentoj estis subpremita de oficiro Dimitrios Ioanidis - 25 ĝis 200 mortfalintoj
- 1974: En la unua libera parlamenta baloto en Grekio venkis Nea Dimokratia
1978: Usono: Columbia Broadcasting System prezentis unusolan specialaĵon La vintrofestara specialaĵo de Star Wars - famiĝinta pro ekstreme negativa pritrakto
1983: En meksika subŝtato Chiapas fondiĝis Zapatista Armeo por Nacia Liberigo
1987: Unua volumo de la Enciklopedio de Slovenio aperis, eldonita de Slovena Akademio de Scienco kaj Arto
1988: Nederlando iĝis dua lando konektita al Interreto
1989: Senkomunismigo:
- Velura revolucio en Ĉeĥoslovakio komenciĝis — paca manifestacio de studentoj en Prago okaze de la 50-a datreveno de studentaj manifestacioj estis brutale subpremita, kio kaŭzis ribelon kontraŭ komunisma registaro; deklaracio de Ĉeĥa Partio Socialdemokratia, tuj elsendita de Radio Libera Eŭropo/Radio Libero, postulis la starigon de "veraj" socialdemokratiaj komitatoj
- Lasta aperigo de Televida Ĵurnalo, informa programo disaŭdigata en Pola Popola Respubliko de 1958, kiu estis ĉefa propagandilo de komunistaj regopovoj - anstataŭita de "Sciigoj"
- En Varsovio oni malmuntis monumenton al Feliks Dzerĵinskij
1989: Muzikala fantazia filmo La marvirineto de Walt Disney aperis en kinejoj
1990: George H. W. Bush iĝis unua prezidanto de Usono vizitanta Pragon
1991: Konstitucio de Nord-Makedonio estis adoptita - post proklamo de suvereneco kaj sendependeco
1994: Akcioj de Renault estis enkondukitaja al borso, kadre de parta privatigo de la ĉefa franca aŭtomobil-produktanto
1997: Masakro de Luksoro: 62 personoj pereis en atako de islamaj batalgrupoj en la egipta Luksoro apud la templo al Hatŝepsut
1999: Eksaj gvidantoj Helmut Kohl, George H. W. Bush, Margaret Thatcher kaj Miĥail Gorbaĉov, iama pola prezidento Lech Wałęsa kaj ĉeĥa prezidento Vaclav Havel kunvenis en Prago por festi la 10-an datrevenon de la falo de komunisma reĝimo en Ĉeĥoslovakio
1999: Mohamed Ghannouchi iĝis ĉefministro de Tunizio
2000: Janez Drnovšek refoje iĝis prezidento de Slovenio
2000: Akuzita pri korupto prezidento de Peruo Alberto Fujimori fuĝis al Japanio
2003: Arnold Schwarzenegger ekoficis kiel guberniestro de Kalifornio
2005: Srilanko: Mahinda Rajapaksa gajnis prezidentan balotadon
2009: Administrantoj de Klimata Esplor-Unuo de University of East Anglia malkovris, ke ĝiaj serviloj estis transprenitaj de retpiratoj kaj miloj da retpoŝtoj kaj dosieroj pri klimata ŝanĝo ŝtelitaj
2010: En Madagaskaro 74% de voĉdonantoj referendumis pri akcepto de nova konstitucio
2013: Tatarstano: 50 personoj pereis en aviadila akcidento dum resupreniro super la Internacia flughaveno Kazan, kondukante al retirigo de la operaci-atestilo de la fluglinio
2013: Giorgi Margvelaŝvili iĝis prezidento de Kartvelio
2018: Movado de flavaj fluoreskaj vestoj komenciĝis en Francio
2019: Ĉinio: en Vuhano oni konstatis unuan kazon de la Kronvirusa pandemio de 2019-2020 — ĝi koncernis 55-jaraĝan viron, kiu vizitis bazaron
2022: Invado de Rusio en Ukrainion:
- en parte liberigita Ĥersona provinco estis trovitaj 11 arestejoj kaj 63 korpoj, ankaŭ kun pruvoj pri torturoj; 23 personoj estis vunditaj post matena pripafo de Dnipro, 15 trafis al malsanulejo
- Kanado promesis al Ukrainio armean helpon valoran 26 mln da dolaroj; en Rusio estis blokita reta paĝaro de "Novaja gazeta"; aŭstralia miliardulo Andrew Forrest fukciigis fonduson por helpi al rekonstruo de Ukrainio (ne malpli ol 25 miliardojn da dolaroj); ministro pri eksteraj aferoj de Estonio por certigi nacian sekurecon proponis senigi civitanojn de Rusio kaj Belorusio je la rajto al loka voĉdonado; nederlanda juĝejo verdiktis kontumace ĝismortan malliberigon de tri porrusaj separistoj pro paffaligo de malajzia Boeing 777 kaj pago de 16 mln da eŭroj al familioj de 283 viktimoj; al Pollando alvenis ukrainaj spertuloj por kunesplori incidenton kun ukrainaj raketoj en la distrikto Hrubieszów

Naskiĝoj[redakti | redakti fonton]

9: Vespasiano, romia imperiestro (m. 79)
1293: Filipo la 5-a, reĝo de Francio (m. 1322)
1503: Agnolo Bronzino, itala pentristo (m. 1572)
1555: Pedro de Valencia, hispana humanisto (latinisto kaj helenisto), hebreisto, literatura kritikisto, filozofo, tradukisto, verkisto kaj kronikisto (m. 1620)
1587: Joost van den Vondel, nederlanda dramisto kaj poeto (m. 1679)
1612: Pierre Mignard, franca pentristo (m. 1695)
1739: Sámuel Teleki, kanceliero de Transilvanio, fondinto de Biblioteko Teleki (m. 1822)
1749: Nicolas Appert, franca inventisto okupiĝanta pri sterilizo de nutraĵoj (m. 1841)
1751: Johann Michael von Sailer, germana teologo, katolika pedagogo (m. 1832)
1755: Ludoviko la 18-a, reĝo de Francio (m. 1824)
1758: Mihály Kenderesi, hungara reĝa juĝisto, verkisto (m. 1824)
1767: Friedrich Johann von Seebach, prusia generalmajoro supera ĉevalaĵestro (m. 1847)
1773: Mihály Csokonai Vitéz, hungara poeto (m. 1805)
1788: Miĥail Ŝĉepkin, rusa aktoro, kunkreinto de la rusa teatra skolo (m. 1863)
1790: August Ferdinand Möbius, germana matematikisto kaj astronomo, kunfondinto de algebra geometrio kaj malkovrinto de la rubando de Möbius (m. 1868)
1803: Karl Eduard von Bülow, germana verkisto (m. 1853)
1807: August Stiehler, germana politikisto kaj teologo (m. 1896)
1817: Lajos Medgyes, hungara poeto, eklezia verkisto (m. 1894)
1822: Emil Récsi, hungara juristo, filozofo, tradukisto, redaktoro, universitata profesoro (m. 1864)
1845: Árpád Gyergyai, hungara kuracisto (m. 1881)
1866: Voltairine de Cleyre, usona verkistino, feministino kaj anarkiistino (m. 1912)
1869: Ignotus, hungara verkisto kaj redaktoro (m. 1949)
1878: Lise Meitner, aŭstra fizikistino esplorinta radioaktivecon (m. 1968)
1885: Emil Arató, hungara sportkuracisto kaj redaktoro (m. 1978)
1887: Bernard Montgomery, brita feldmarŝalo (m. 1976)
1895: Miĥail Baĥtin, sovetia literatursciencisto, filozofo kaj lingvisto (m. 1975)
1896: Lev Vygotski, soveta psikologo kaj filozofo, uzanta Esperanton por interĝo de poŝtmarkoj (m. 1934)
1902: Eugene Paul Wigner, hungara-usona Nobelpremiita fizikisto, teoriisto pri ĉena reakcio (m. 1995)
1904: Salomėja Nėris, litova poetino (m. 1945)
1907: László Bányai, rumanihungara historiisto, publicisto, rektoro, estrarano de la Ligo de Hungaraj Gelaborantoj (m. 1981)
1916: Péter Zsurka, hungara violonisto, profesoro (m. 1982)
1920: Ellis Kaut, germana verkistino (m. 2015)
1926: Mieczysław Gogacz, pola filozofo, reprezentanto de tomismo (m. 2022)
1927: János Bartha, rumania hungara lingvisto, presarkunlaboranto
1927: András Magyari, rumanihungara historiisto (m. 2006)
1930: Karl Merkatz, aŭstra aktoro
1935: Ernő Wagner, rumania hungara historiisto (m. 1996)
1942: István Rosztóczy, hungara-japana kuracisto kaj mikrobiologo (m. 1993)
1942: Martin Scorsese, usona filmreĝisoro, aktoro kaj produktoro
1944: Danny DeVito, usona aktoro, reĝisoro kaj filma produktisto
1944: Rem Koolhaas, nederlanda arkitekto, urboplanisto kaj profesoro
1944: Claes-Ingvar Lagerkvist, sveda astronomo, malkovrinto de periodaj kometoj
1950: Roland Matthes, germana rekordcela naĝisto
1953: Szilárd Kozma, rumania hungara poeto, verkisto, astrologo
1955: Selim Chazbijewicz, pola poeto, publicisto, prezidanto de Tatar-Asocio de Pollando
1964: Zsuzsa Csergő, usona politika sciencistino
1963: Jonny Jakobsen, sveda muzikisto, konata kiel Dr. Bombay
1966: Sophie Marceau, franca filmaktorino kaj reĝisorino
1973: Bernd Schneider, germana futbalisto, membro de la germana nacia teamo de futbalo
1974: Leslie Bibb, usona aktorino kaj fotomodelino
1975: Kinga Baranowska, pola montogrimpistino kaj himalajistino, grimpinta sur naŭ montoj pli altaj ol 8 mil metroj
1978: Rachel McAdams, kanada aktorino
1983: Christopher Paolini, usona fantasta verkisto