9-a de novembro

novembro 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

La 9-a de novembro estas la 313-a tago de la jaro (la 314-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 52 tagoj restas.

Je la 9-a de novembro okazis, interalie:

Eventoj[redakti | redakti fonton]

324: Romo: Baziliko Sankta Johano de Laterano estis solene konsekrita al Jesuo Kristo fare de papo Silvestro la 1-a - la unua en Eŭropo
1282: Post alpreno fare de Petro la 3-a (Aragono) de krono de Sicilio, kiu estis papa feŭdo, franca papo Marteno la 4-a ekskomunikis lin kaj liajn posteulojn (pli frue en Palermo okazis sicilia vespro)
1313: Ludoviko la 4-a venkis sian kuzon en la batalo apud Gammelsdorf
1330: Valaĥio: batalo de Posada komenciĝis, kiam armeo de la vojevodo de Valakio, embuske atakis hungaran reĝon Karolon la 1-a
1456: Hungara nobelo kaj militisto Ladislao Hunyadi, venĝe pro sensukcesa atenco al sia vivo, murdis lastan grafon de Celje
1494: Faligita de loĝantoj de Florenco familio Mediĉoj fuĝis, ilia havaĵo estis rabita kaj en la urbon revenis respubliko
1520: Stokholma sangobano - ekzekuto de 82 svedaj nobeloj kontraŭstarantaj al la Unio de Kalmar
1620: Puritanoj sur la ŝipo Mayflower ekvidis kabon Cod
1655: En Florenco mortis 25-jara azia elefanto Hansken, kiu famiĝis en Eŭropo vojaĝante kun cirko - interalie eternigis ĝin Rembrandt
1688: Glora Revolucio: Vilhelmo la 3-a okupis Exeter
1692: Pola reĝo Johano la 3-a Sobieski donis urborajton al Szczuczyn en Podlaĥio
1697: Papo Inocento la 12-a fondis la urbon Cervia
1720: Jerusalemo: bruligo de sinagogo fare de arabaj pruntedonintoj kaŭzis forpelon de aŝkenazoj
1732: Itala teologo Alfonso Maria de Liguori fondis katolikan ordenon de redemptoristoj
1785: Josefo la 2-a likvidis cistercianan monaĵejon Plasy
1794: Insurekcio de Kościuszko: rusa armeo eniris Varsovion
1799: Franca revolucio finita: Napoleono Bonaparte per puĉo de la 18-a de brumero transprenis regopovon en Francio - regado de Direktoraro finiĝis favore al Konsularo
1802: Pasado de Merkuro
1846: Papo Pio la 9-a anoncis enciklikon Qui Pluribus, kritikantan raciismon
1870: Francia-Prusia milito: venko de franca armeo en batalo de Coulmiers (Loiret) - malvenko de bavaraj fortoj
1872: En Bostono eksplodis incendio rezulte de kiu 30 personoj pereis kaj 776 konstruaĵoj detruiĝis
1887: Usono akiris rajtojn pri Pearl Harbor en Havajo
1888: Ĵakvo la Buĉisto murdis sian lastan viktimon, la kvinan
1906: Theodore Roosevelt kiel unua oficanta prezidento de Usono vojaĝis eksterlanden vizitante konstruadon de la Panama kanalo
1907: Reĝo de Britio Eduardo la 7-a ricevis okaze de sia naskiĝdatreveno diamanton Cullinan
1908: Elizabeth Garrett Anderson iĝis urbestrino de Aldeburgh (Suffolk) kiel unua virino en la historio de Anglio
1911: Oni surakvigis la plej grandan velŝipon France II en la historio
1913: Pli ol 250 personoj pereis rezulte de granda ŝtormo sur Grandaj Lagoj de Nordameriko
Unua Mondmilito
- 1914: Hinda Oceano: en la unua marbatalo de aŭstralia mararmeo apud Kokosinsuloj atakinta germana krozŝipo estis venkita de la aŭstralia; tri batalionoj de Unua Regimento de Polaj Legioj, komandataj de Józef Piłsudski, sukcesis trairi al Krakovo inter aŭstraj kaj rusaj trupoj
- 1915: Germana submarŝipo U-35 sinkigis apud marbordo de Grekio usonan pasaĝeran ŝipon SS Californian, konatan pro nedono de helpo al sinkiĝanta RMS Titanic en 1912; fervojlinio Ĵlobin-Kalinkaviĉi-Ŝepetovka ekfunkciis
- 1916: Centraj Potencoj alvokis polojn por volontula soldatiĝo
- 1917: Palestino: brita armeo konkeris Aŝkelon
- 1918: Novembra Revolucio en Germanio: en Berlino eksplodis ĝenerala striko, sekvis fratigo de laboristoj kun soldatoj. Je la 12:00 Philipp Scheidemann desur ŝtuparo de Reichstag proklamis Vajmaran Respublikon. Je la 16:00 de balkono de imperiestra palaco Karl Liebknecht proklamis fondon de Libera Socialisma Respubliko. Tio estis rezulto de kunpuŝo de du socialismaj partioj – Sendependa Socialdemokratia partio de Germanio kaj aganta kadre de ĝi Spartaka Ligo kun pli modera Socialdemokratia Partio de Germanio. Oni detronigis imperiestron Vilhelmo la 2-a; registaro de Azerbajĝana Demokratia Respubliko adoptis flagon de Azerbajĝano
1919: Germanio: Eko de la unua germana demokratia ŝtato
1921: Benito Mussolini fondis en Italio Nacifaŝisman Partion
1923: Hitler-puĉo kontraŭ la germana registaro fiaskis
1925: En Germanio sub regado de Nacisocialisma Germana Laborista Partio fondiĝis nazia organizaĵo SS
1928: Premiero de pola muta filmo realigita samtitole laŭ nacia eposo de Adam Mickiewicz Sinjoro Tadeo
1932: La dua edzino de Josif Stalin, Nadeĵda Allilujeva, sinmortigis
1932: Dua Pola Respubliko: primaso kardinalo August Hlond estis distingita per Ordeno de la Blanka Aglo
1937: Japana armeo konkeris Ŝanhajon
1938: Kvazaŭarmea organizaĵo formiĝis en Ĥust kun celo de milita trejnado de partoprenantoj de la ukraina nacia movado kaj por organizado de la defendo de Karpata Ukrainio
1938: Kontraŭjuda pogromo kristala nokto komenciĝis en Germanio, Aŭstrio kaj aliaj regionoj regataj de la Nacisocialisma Germana Laborista Partio - oni murdis 91 judojn, bruligis 171 sinagogojn, rabis 8 mil vendejojn kaj deportis ĉirkaŭ 30 mil judojn al koncentrejoj
Dua Mondmilito
- 1939: Germana okupado de Pollando: amasaj arestoj kadre de la Intelektul-kampanjo — en Krakovo oni arestis 120 personojn (la dua Intelektulkampanjo de Krakovo), en Lodzo 1500 polojn kaj judojn surbaze de la Speciala Kapt-ordona Libro de Poloj (ĝis la 11-a de novembro), kaj komenciĝis Intelektulkampanjo de Lublin; Holokaŭsto: Lodzo kun ties regiono estis aneksita al Tria Regno - la saman tagon oni arestis 1500 judojn inter kiuj 500 murdis; en Varsovio fondiĝis konspira organizo Sekreta Pola Armeo, kies stabestro estis subleŭtenanto Witold Pilecki
- 1940: reĝimo de Vichy malfondis sindikatojn en Francio; sur Albana Fronto kontraŭ Grekio italaj armitaj fortoj reorganiziĝis
- 1941: Holokaŭsto: en Mir apud Grodno germanoj pafmortigis 1500 judojn; Porajmos: germana polico deportis al Lodzo 1007 ciganojn de Oberwart; en ĉirkaŭaĵo de Borysów (nun Barisaŭ) estis pafmortigita de sovetiaj aŭtoritatoj pastro profesoro Henryk Hlebowicz, interalie paroĥestro en Troki (nun Trakai) - beatigita de papo Johano Paŭlo la 2-a; Sieĝo de Sebastopolo komenciĝis — en Krimeo sovetaj trupoj de Apudmara Armeo finis retiriĝon al Sebastopolo plifortigante ties defendon, Wehrmacht ĝin ĉirkaŭis; soveta Ŝtata Defend-Komitato komencis reorganizi kontraŭaviadan defendon
- 1942: Porajmos: likvido de geto en Majdan Tatarski apud Majdanek kun nekonata nombro de ciganoj komenciĝis, kien printeme oni translokigis 4000 mil judojn de la unua Lublina geto - nur 230 judoj el 1/3 de la loĝantoj de Lublin travivis la germanan okupadon; Operaco Reinhardt: 1100 polaj judoj el geto en Skałat apud Tarnopol estis deportitaj al ekstermejo Bełżec; likvido de Lublina geto komencita de germanaj okupantoj; kunlaborisma Belorusa Helpa Polico pafmortigis polan klerikon Henryk Hlebowicz - beatigita; Nord-Afrika kampanjo: grupo de germanaj paraŝutistoj ekregis aerodromon apud Tunizo; en Danio nova ĉefministro estis rekomendita de Berlino kaj enpostenigita; en Munkeno komenciĝis dutaga renkontiĝo de Adolf Hitler kun itala grafo Galeazzo Ciano pri neokupataj partoj de Francio kaj ties afrikaj kolonioj, informita estis Pierre Laval, alvenigita al Bavario
- 1943: taĉmento de Ukraina Ribela Armeo murdis ĉirkaŭ 300 senarmitajn polojn en Lubieszów (nun en Volina provinco) kune kun rifuĝintaj loĝantoj de vilaĝo Rajmontówka; en Vaŝingtono fondiĝis UNRRA (Administracio de UN por Helpo kaj Rekonstruo), internacia organizaĵo por helpi al popoloj kaj ŝtatoj detruitaj per la milito
- 1944: en koncentrejo Mauthausen-Gusen germanoj pafekzekutis 3 polajn oficirojn kaj ĉirkaŭ 100 soldatojn; Kampanjo de Italio: brita 5-a Armea Korpuso de 8-a Armeo purigis de malamiko Forli; usona 8-a Aviada Armeo atakis Saarbrücken kaj germanajn poziciiojn en Metz-regiono; en Nord-Makedonio unuoj de 24-a Divizio de la Nacia Armeo de Jugoslavi-Liberigo okupis Veles apud Rivero Vardar; Okcidenta Fronto: diviziaj taĉmentoj de pola generalo Stanisław Maczek liberigis Moerdijk apud Zevenbergen - la 1-a Kirasita Divizio ekbatalis apud la malsupra Mozo ĝis la 5-a de aprilo 1945; Makedonio (Grekio): barata 4-a Infanteria Divizio eniris al Tesaloniko, parto de soldatoj estis direktita al okcidenta Trakio
1953: Kamboĝo fariĝis sendependa de Francio
1953: Laosa Enlanda Milito komenciĝis
1956: Super Bermuda triangulo pereis usona patrola bombaviadilo kun 10-persona skipo
1956: Prezidiumo de la Supera Soveto de Sovetunio aprobis dekreton pri malpermeso al iamaj ĉefoj kaj aktivuloj de la Organizaĵo de Ukrainaj Naciistoj, kondamnitaj kaj subigitaj al puno, reveni al okcidentaj regionoj de Ukraina Soveta Socialisma Respubliko
1956: Jean-Paul Sartre, franca filozofo kaj verkisto, rezignas pri komunismo post la sovetia invado al Hungario
1961: Berlina krizo finiĝis — ĝi kaŭzis konstruadon de la Berlina muro
1961: Ukraina urbo Stalino ricevis la nomon Donecko
1962: Ukrainio: urbo Stanisławów estis alinomita al Ivano-Frankivsk
1964: Vojevodia Juĝejo en Varsovio verdiktis pri Melchior Wańkowicz: 1,5 jaro da mallibero pro "propago de kalumniaj kaj malfavoraj materialoj pri Pola Popola Respubliko"
1965: Ferdinand Marcos gajnis prezidentan baloton en Filipinoj
1967: Usono: muzika revuo "Rolling Stone" aperis en butikoj
1976: Ukrainia Helsinka unio fondiĝis
1981: Maŭritanio abolis sklavecon
1985: Monda Ŝaka Ĉampionumo: Garri Kasparov gajnis mondĉampionecon pri ŝakoj
1987: Pola Popola Respubliko: en Vroclavo oni arestis Kornel Morawiecki, la gvidanton de Solidareco Batalanta
1989: Falo de la Berlina Muro: pro misinformo de Günter Schabowski pri libereco de vojaĝo oni permesis malfermi ŝtatlimon kun Okcidenta Berlino
1990: Premiero de la usona filmo Dances with Wolves
1991: Ĝoĥar Dudajev iĝis la unua prezidento de la neagnoskita Ĉeĉena Respubliko Iĉkerio
1993: Bosnia milito: Kroata Defend-Konsilio post kelktaga pripafo detruis Stari most en Mostar super Neretva
1994: Malkovro de kemia elemento darmŝtatio
1997: Anglalingva tagonokta informa televido BBC News ekfunkciis
2000: En Barato fondiĝis nova subŝtato - Utarakando
2000: Malkovro de la luno de Saturno - Albiorikso
2001: Usona armeo kaj militistaj fortoj de Nord-alianco konkeris okupatan de talibanoj urbon Mazar-i Ŝarif en Afganio
2005: Eŭropa Kosma Agentejo: lanĉo de kosmosondilo Venus Express
2007: En Varsovio komenciĝis solenaĵoj omaĝe al viktimoj de la krimo de Katin
2009: Saad Hariri iĝis ĉefministro de Libano
2010: Oni nuligis postenon de ĉefministro en Zanzibaro
2013: Tajfuno Haj-jano alproksimiĝis al Filipinoj - laŭdire la plej forta iam ajn registrita
2016: Donald Trump estis anoncita gajninto de prezidenta baloto en Usono
2018: 53 personoj pereis kaj pli ol 100 vundiĝis en serio de bombatencoj en Mogadiŝo, faritaj de somalia islama terorisma organizaĵo Al Ŝabab
2018: Monda Ŝaka Ĉampionumo komenciĝis en Londono
2022: Invado de Rusio en Ukrainion:
- En aŭta akcidento pereis rusia vic-guberniestro de Ĥersona provinco Kirill Stremousov
- prezidantino de Eŭropa Komisiono proponis doni al Ukrainio 18 miliardojn da eŭroj en 2023, sed Hungario blokis la proponon

En Germanio[redakti | redakti fonton]

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo 9-a de novembro (Germanio).

La 9-a de novembro havas specialan signifon en la historio de Germanio, ĉar je tiu dato en diversaj jaroj de la 19-a kaj 20-a jarcentoj okazis historie signifaj eventoj