15-a de novembro

La 15-a de novembro estas la 319-a tago de la jaro (la 320-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 46 tagoj restas.

Enhavo

1 Eventoj
2 Naskiĝoj
3 Mortoj
4 Specialaj tagoj kaj festoj
5 Tagoj de semajno

Eventoj[redakti | redakti fonton]

1315: Svislando: en la Batalo de Morgarten (Oberägeri, Kantono Zugo) tri prakantonoj de la Svisa Ĵurkomunumo venkis la trupojn de Leopoldo de Habsburgo - plifortigo de la kantonoj de Svislando
1492: En taglibro de la ekspedicio de Kristoforo Kolumbo al Nova Mondo aperis la unua mencio pri tabako
1533: Francisco Pizarro nome de la hispana reĝo konkeris inkaan imperion okupiĝante ties ĉefurbon Kusko
1577: Angla korsaro Francis Drake ekspediciis tra Pacifiko kontraŭ hispanaj kolonioj, dum kio ĉirkaŭnavigis la Teron
1702: En Vroclavo ekfunkciis Akademio, la unua en Silezio, kiu estiĝis danke al germanaj altlernejoj kaj pola Universitato al Johano Kazimiro en Lvovo
1777: Pensilvanio: Kontinenta Kongreso interkonsentis pri la Artikoloj de Konfederacio
1790: Bratislavo: Leopoldo la 2-a kroniĝis kiel reĝo de Hungario
1812: Moskva kampanjo: batalo de Krasnij (Smolenska provinco) inter armeo de Miĥail Kutuzov kaj retiriĝanta armeo de Napoleono komenciĝis
1863: Kristiano la 9-a iĝis reĝo de Danio
1868: Erupcio de vulkano Vezuvio, unu el kvino de la plej danĝeraj
1884: Berlina Konferenco komenciĝis - eŭropaj mondpotencoj ekdecidis pri disdivido de Afriko
1889: Brazilo fariĝis respubliko post la ellandiĝo de Petro la 2-a - Deodoro da Fonseca finigis la monarkion
1894: Prudente de Morais iĝis prezidento de Brazilo
1899: Winston Churchill estis kaptita be buroj
1908: En Libera Ŝtato Kongo kreiĝis Kongo Belga
Unua mondmilito:
- 1914: Venceslau Brás iĝis prezidento de Brazilio - oktobre 1917 lia registaro deklaris militon al Centraj Potencoj
- 1915: Oni refoje malfermis Universitaton de Varsovio (pro konsento de germanaj okupaciaj regopovoj)
1918: Papo Benedikto la 15-a sendis mesaĝon, pere de manoj de ĉefepiskopo, al la pola nacio pro reakiro de sendependeco
1918: Delfim Moreira iĝis prezidento de Brazilo
1920: Libera Urbo Dancigo fariĝis, surbaze de la traktato de Versajlo, urboŝtato sub protekto de Ligo de Nacioj
1920: En Ĝenevo unuafoje kunsidis Asembleo de la Ligo de Nacioj
1922: Respubliko de Fora Oriento aniĝis al Rusia Soveta Federacia Socialisma Respubliko
1934: Polaj kaj germanaj diplomatiejoj rangiĝis al ambasadejoj
1934: Sovetunio: unua disaŭdigaĵo de televida programo kun sono
Dua mondmilito en Pollando kaj la mondo:
- 1939: Varsovio: laŭ dispono de germanaj regopovoj oni rompis lecionojn en ĉiuj lernejoj por kontraŭstari al "disvastigo de tifo-epidemio", kio estis preteksto por fermo de mezlernejoj; germanaj regopovoj de Ĝenerala Gubernio rompis ĝian "malindustriiĝon", fermis polajn mezlernejojn kaj komencis konfiski havaĵon de la pola ŝtato; germanaj specialaj juĝejoj ekzistis ĉi tage en Bydgoszcz, Częstochowa, Katowice, Kielce, Krakovo, Lodzo, Piotrków Trybunalski, Poznań, Przasnysz kaj Radom, kiuj jam verdiktis sume pri 90 mortpunoj; en Poznań-Fortikaĵo VII pereis Witold Noskowski, ĵurnalisto kaj redaktoro, arestita la 1-an de septembro; ĉirkaŭ la 15-a de novembro germanoj pafmortigis Jerzy de Tramecourt, vojevodon de Lublinio
- Parizo: generalo Józef Haller subskribis komunikaĵon pri ekesto de komisiono registranta dokumentojn pri la germana invado en Pollandon; Komitato de Ministroj por Aferoj de la Lando decidis turni sin al Usono kaj aliaj ŝtatoj kun peto pri materia helpo al loĝantaro de okupata Pollando
- Soveta invado en Pollandon: Kievo: prezidiumo de la Supera Soveto de Ukraina Soveta Socialisma Respubliko dekretis pri enkorpigo de Okcidenta Ukrainio (parto de polaj Orientaj Limregionoj); en soveta militkaptitejo en Starobilsk restis 3946 polaj militistoj;
- 1940: Ĝis tiu ĉi tago germanoj deportis al ĜG 294 336 polojn, en tio de Varto-Lando 234 620, de polaj teritorioj enigitaj al Orienta Prusio 14 636, de Supra Silezio 14 322 kaj de areo Gdańsk-Okcidenta Prusio 30 758; germanaj regopovoj fermis por poloj aliron al la Varsovia geto
- Londono: laŭvica monografia numero "Polish Fortnightly Review" aperis, tute dediĉita al soveta okupado de Pollando kun la subtitolo: "The Eastern Provinces of Poland under Soviet Occupation"; Perth (Britio): solena malfermo de pola librovendejo kun ĉeesto de brigada generalo Marian Kukiel
- 1941: Taĉmento de SS pafekzekutis en Byszwałd (proksime al Iława) 14 personojn alveturigitaj de malliberejo en Grudziądz kaj mortkondamnitaj pro bruligo de garbejo apartenanta al germano; ĉefo de Varsovia Areo ordonis establi koncentrejon Treblinka; en Krakovo germana distriktestro ordigis forigi de preĝejo bildon de Maria (patrino de Jesuo) kun surskribo "Reĝino de Pola Krono"; Radom: "Kiel pola kamparano iras morti" - letero de mortpunito: Morgaŭ ekzekutos nin dekkelkajn. (...) Mi ne scias, kia morto min atendas, sed hoduaŭ mi konfesos malferme, ke tio estos nenio kompare al torturoj, kiajn oni faris al mi dum tiuj ĉi 6 monatoj kaj 19 tagoj. (...) Ne estas al mi malagrable morti, ĉar mi ĉion eltenis kaj nenion oni de mi forŝiris, kio povus malutili al aliaj. Nur malagrable estas al mi, ke oni ne permesis al mi konfeson antaŭ la morto. (...) Adiaŭu de mi Franek, kaj diru al li, ke adiaŭnte lin mi kredas, ke en ĝusta momento li venĝos mian turmenton kaj morton, antaŭ ĉio kontraŭ tiuj, kiuj perfidis min; kaj li certe konjektas tiun, kiu estas perfidulo (publikigita en 1942 en Teherano kaj Nov-Jorko)
- 1942: Arkivo Emanuel Ringelblum: aganta en Varsovia geto esplor-dokumenta skipo preparis por pola ekzila registaro en Londono kaj registaroj de aliancanoj raporton titolitan "Likvido de juda Varsovio" - la raporton forveturigis Okcidenten Jan Karski;
- Politika Interkompreniga Komitato akceptis statuton de Registar-Delegitaro por Lando, prilaboritan de Delegito Jan Piekałkiewicz
- 1943: Germana polico pafmortigis kaj parte vivbruligis en Zbulitów Mały (proksime al Radzyń Podlaski) ĉirkaŭ 30 personojn, en Krasówka dekkelkajn kaj en Zakopane 5; en malliberejo en Lodzo germanoj mortpunis 12 polojn kaj entreprenis grandan homkapton sur stratoj de Sochaczew, Żyrardów kaj Krakovo
- Porajmos: Heinrich Himmler decidis, ke ciganoj kaj "partaj ciganoj" estu traktataj same kiel judoj
- 1944: Germanaj regopovoj setligis ĝis tiu ĉi tago en enkorpigitaj teritorioj 631 485 germanojn de Estonio, Litovio kaj Latvio, de orienta Małopolska, Volinio, areo de rivero Narew, de Lublinio, Besarabio, de Bukovino, Dobruĝo, de Sovetunio (Nigra Maro), Bosnio kaj Alzaco; ĝis tiu ĉi tago forveturis de Pollando al Sovetunio 974 ukrainaj familioj - entute 3505 personoj
1945: Germanio: Ukraina Libera Akademio de Sciencoj fondiĝis en Augsburg
1945: Zoltán Tildy iĝis ĉefministro de Hungario
1947: Siria bruna urso Wojtek, adaptita de la soldatoj de la 22-a Proviz-Kompanio de Artilerio de la pola armea generalo Władysław Anders kaj trairinta la batalvojon de Irako ĝis Italio, estis transdonita al bestoĝardeno en la ĉefurbo de Skotlando Edinburgo
1955: Metroo de Sankt-Peterburgo ekfunciis en Leningrado
1955: Japanio: Liberala Demokrata Partio fondiĝis
1969: En Vaŝingtono 250 000 - 500 000 personoj manifestis kontraŭ la Vjetnama milito
1971: Silicia Valo: usona firmao Intel enmerkatigis unuan en la mondo mikroprocezilon
1977: Premiero de la usona sciencfikcia filmo pri nifoj - Apudaj renkontoj de la tria speco
1983: Turka Respubliko Norda Kipro formiĝis
1987: Rumanio: en Brașov eksplodis laborista ribelo kontraŭ komunista reĝimo de Nicolae Ceaușescu
1988: La unua senhoma flugo de soveta kosmopramo Buran okazis
1988: Organizaĵo por Liberigo de Palestino proklamis la ŝtaton de Palestino dum la unua intifado
1989: Lech Wałęsa kiel la tria fremdlandano ne estanta ŝtatestro aŭ ĉefministro (post markizo Marie-Joseph Motier kaj Winston Churchill) ekparolis al ambaŭ ĉambroj de la Usona Kongreso
1999: Pasado de Merkuro surfone de la sundisko
2000: En orienta Barato kreiĝis subŝtato Ĝharkhando
2001: Esperantujo: Komenco de la Vikipedio en Esperanto.
2002: Hu Jintao iĝis ĝenerala sekretario de la Komunista Partio de Ĉinio
2003: En Kopenhago okazis la 1-a Junulara Eŭrovido-Kantokonkurso
2004: La unua eŭropa lunsondilo SMART-1 enorbitiĝis
2010: En Pollando oni enkondukis malpermeson fumi en publikaj lokoj
2012: Xi Jinping iĝis komunista gvidanto de Ĉina Popola Respubliko