29-a de aŭgusto

aŭgusto 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

La 29-a de aŭgusto estas la 241-a tago de la jaro (la 242-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 124 tagoj restas.

Je la 29-a de aŭgusto okazis, interalie:

Eventoj[redakti | redakti fonton]

410: Soldataro de Alariko la 1-a forlasis konkeritan kaj prirabitan Romon
1261: Francdevena Urbano la 4-a iĝis papo
1315: Malvenko de florenca armeo kontraŭ Pizo en batalo de Montecatini
1475: Post invado de Anglio kaj Duklando Burgonjo, Francio subskribis la Traktaton de Picquigny kun Anglio, liberigante Ludovikon la 11-an por kontraŭbatali la minacon prezentitan de Karlo la Brava, duko de Burgonjo
1484: Inocento la 8-a iĝis papo kiel kardinalo Giovanni Battista Cibo, elektita per subaĉetado - samjare publikigas la buleon Summis desiderantes affectibus pri persekutoj de sorĉistaro
1498: Vasco da Gama forlasas Kalikuton por reveni al Portugalio
1513: Pola reĝo Sigismondo la 1-a kreis Podlaĥio-vojevodion kun la ĉefurbo en Drohiczyn
1521: Sulejmano la 1-a konkeris Beogradon
1526: Batalo de Mohács: hungara armeo malvenkis kun la turka; reĝo de Ĉeĥio kaj Hungario Ludoviko la 1-a Jogajlido pereis - Ĉeĥio (kun Silezio) kaj Hungario ektroviĝis sub regado de Habsburgoj
1579: Pola-litova armeo komandata de Stefan Batory rekonkeris post sieĝo la fortreson de Polack
1622: Tridekjara milito: venko de hispana-bavara armeo super la protestanta en batalo de Fleurus
1756: Mondmilito komencita: reĝo de Prusio Frederiko la 2-a invadis Saksion - komenco de la tria silezia milito en Eŭropo kaj la sepjara milito en la mondo
1825: Reĝlando Portugalio agnoskis sendependecon de Brazila Imperio
1831: Angla fizikisto Michael Faraday malkovris elektromagnetan indukton, kio permesis formuli leĝon de Lenz-Faraday
1833: En Britio oni voĉdonis pri abolicio de sklaveco
1842: Grand-Britio kaj Ĉinio subskribis Traktaton de Nankino, kiu finis unuan opian militon
1862: Germana astronomo Ernst Wilhelm Leberecht Tempel malkovris asteroidon Galatea
1862: Unuiĝo de Italio: venko de reĝa armeo super volontuloj de Giuseppe Garibaldi en batalo de Aspromonte (Provinco de Reggio Calabria)
1871: En Japanio oni per imperiestra edikto aboliciis feŭdismon
1885: En Germanio oni patentigis unuan eksplodmotoran motorciklon, konstruitan de Gottlieb Daimler
1898: Ohio: en Akron fondiĝis konzerno Goodyear pri pneŭo kaj gumoj
1900: Murdisto de itala reĝo Umberto la 1-a Gaetano Bresci estis kondamnita al ĝismorta puno
1907: Germana astronomo August Kopff malkovris asteroidon Brambilo
1907: Kebeka Ponto falis dum konstruado mortigante 75 laboristojn
1910: Japana imperialismo en Koreio komencita - Koreio oficiale aneksita
Unua mondmilito:
- 1914: Pikardio: batalo de Saint-Quentin komencita; germana kolonio Samoo estas okupita de novzelandaj trupoj
- 1916: Feldmarŝalo Paul von Hindenburg iĝis ĉefo de la germana Ĝenerala Stabo
- 1918: Dekreto de soveta Konsilio de Popolkomisaroj, kiu senvalidigis dispartigojn de Pollando kaj atribuis al Finnlando rajton al sendependeco
1919:Kanado: sur Insulo Princo Eduardo oni permesis movigi aŭtojn
Soveta-Pola Milito:
- 1919: Pola armeo konkeris Bobrujsk
- 1920: Batalo apud Zamość komencita, defendata de tute ĉirkaŭitaj fare de bolŝevikoj polaj-ukrainaj trupoj, kaj atakataj tage kaj nokte
1929: Mandata Palestino: komenco de la pogromo de judoj fare de araboj en Safed, en kiu pereis 18 judoj kaj 80 vundiĝis
1930: Post almenaŭ 2000 jaroj da kontinua setlado, la lastaj 36 loĝantoj forlasis insularon Sankta Kilda en Norda Atlantiko
1931: Ligita kun prometeismo pola pledanto de dialogo kun ukrainoj Tadeusz Hołówko estis murdita de ukrainaj naciistoj
1939: Germanio transdonis ultimaton al Pollando
Dua mondmilito:
- 1940: De Mersin al Palestino fornavigis ŝipo kun 17 polaj oficiroj kaj 134 soldatoj; artaj ensembloj de Polaj Armitaj Fortoj en Okcidento disaŭdigis en radio de Jerusalemo la unuan muzik-vortan programon en la pola lingvo; Jerusalemo: unua prezentiĝo de ĥoro de la Memstara Brigado de Karpataj Pafistoj, al kiu angla semajnrevuo "Parade" el Kairo dediĉis artikolon; Nord-Afrika kampanjo: decido de Benito Mussolini, ke atako al Egiptio komenciĝos eĉ se Germanio ne decidos teralteriĝi en Anglio; Mediteraneo: operaco de Brita Mararmeo pri plifortigo de militŝiparo komencita (ĝis la 6-a de septembro); pola submarŝipo "Garland" atingis Ĝibraltaron; italaj admiraloj evitis marbatalon kun britoj
- 1941: Germana okupado de Pollando: en Ĝenerala Gubernio apud Dęby Wielkie koliziis persona kaj vara trajnoj - 36 personoj pereis kaj 70 vundiĝis
- Germanio aneksis Talinon
- 1942: Holokaŭsto: taĉmento de germana polico en Skała pafmortigis ĉirkaŭ 400 lokajn judojn de ĉirkaŭaĵo kaj de Krakovo; Podhale: germanoj pafmortigis ĉirkaŭ 70 judojn de Jordanów - la resto estis transportita al ekstermejo Bełżec; finiĝis likvido de geto en Sieradz - ĉiuj judoj estis gasumitaj en ekstermejo Chełmno en aŭtomobiloj
- 1943: Volinia masakro: en pola vilaĝo Wola Ostrowiecka Ukraina Ribela Armeo murdis 628 polojn (en tio 220 infanojn ĝis 14 jaroj) kaj 7 judojn - la etna purigado en Volinio daŭris ankaŭ en 11 aliaj lokoj, i.a en Ostrówki; al koncentrejo en Aŭŝvico alvenis transporto de ĉirkaŭ 2 mil judoj de Rawicz; germana polico pafmortigis en Chodów 58 judojn, en Warzyn (proksime al Inowrocław) 5 polojn kaj en Nagłowice (proksime al Jędrzejów) 5 soldatojn de Pola Enlanda Armeo
- Prezidento de Usono Franklin D. Roosevelt en skriba deklaro kondamnis germanajn krimojn en okupata Pollando; Nazia Germanio malfondis registaron de Danio, pro parta sinkigo de floto
- 1944: Ribelo de Varsovio (pli da eventoj): por unu tago, mortigante 30 germanojn, polaj defendantoj rekonkeris la katedralon; germana artilerio detruis preĝejon konstruitan laŭ gotika arkitekturo kaj fabrikon de Fiat; en Varsovio germanoj pafmortigis aŭ vivbruligis ĉirkaŭ 70 personojn - ribelaj taĉmentoj perdis 58 soldatojn kaj 105 vunditojn; Erich von dem Bach-Zelewski en raporto al komandanto de la 9-a armeo transdonis ĝisnunajn germanajn perdojn - 3861 soldatoj, en tio 91 oficiroj kaj malkaŝis ke ĉiutage en Malnova Urbo pereas 150 soldatoj; poeto de la ribelo Józef Szczepański verkis la lastan verson: "Ruĝa pesto" (pro tio, ke apude trans Vistulo ripozis Ruĝa Armeo) - ĝi iĝis reprezenta verso de kontraŭkomunista opozicio en periodo de stalinismo; "Robotnik" skribis pri hieraŭa malkovro de monumento al Ruĝa Armeo en Lublin; germanoj likvidis tute izolitan Lodzan geton, kie loĝis 160 mil judoj kaj 5 mil ciganoj - mortis pro malsatego kaj malsanoj 44 mil, ĉirkaŭ 80 mil ili forveturigis al sia koncentrejo Aŭŝvico, kie pli ol 60 mil mortigis per gaso (la dua laŭ grandeco post Varsovia geto kaj la plej longe funkcianta)
- Londono: Vernon Barlett en "News Chronicle" malkaŝis respondon de Stalin al peto de Usono kaj Britio pri utiligo de sovetaj aviadilejoj por helpado de Varsovio - rezulte la brita gazetaro plej malbone pritraktis Sovetunion depost la germana invado en Sovetunion; registaroj de Britio kaj Usono atribuis al soldatoj de Pola Enlanda Armeo soldatajn rajtojn, traktante ĝin kiel integra parto de Polaj Armitaj Fortoj en Okcidento - dum la unua monato de la ribelo de Varsovio kaptitaj de germanoj soldatoj de la Landa Armeo estis traktataj kiel polaj banditoj; Slovaka nacia ribelo komenciĝis en Banská Bystrica - laŭ peto de marioneta ŝtato senkompate subpremita de Wehrmacht kaj SS
- 1945: Finna 4-a Armea Korpuso okupis Viborg; Sovetunio pafalterigis aviadilon kun nutraĵhelpo por usonaj militkaptitoj en Koreio
1949: Malvarma milito: en Provinco Orienta Kazaĥio Sovetunio okazigis en testejo de nukleaj armiloj en Semej unuan sukcesan provon de 22 TNT-ekvivalenta atombombo (RDS-1)
1950: Korea milito: alveno de britaj trupoj por plifortigi usonan ĉeeston
1958: Milita akademio de Usona Aerarmeo malfermiĝis en Colorado Springs
1965: Rekorde longa skipa kosma flugo en kosmoŝipo Gemini 5 finiĝis (preskaŭ 8 tagoj)
1966: San-Francisko: The Beatles ludis la lastan oficialan koncerton
1970: Testoflugo de usona pasaĝer-transporta aviadilo McDonnell Douglas DC–10
1975: En konstelacio Cigno ekbrilis novao V1500 Cygni
1980: Pola aŭgusto: strikoj en sileziaj minejoj komenciĝis
1982: La plej mallonga eksterlanda pilgrimado de la papo Johano Paŭlo la 2-a al San-Marino (realiĝis dum 5 horoj)
1982: Sciencistoj de Esplor-Instituto pri Pezaj Jonoj en Darmstadt ricevis kemian elementon - mejtnerio, nomitan omaĝe al aŭstria nuklea fizikistino Lise Meitner
1982: En Pollando oni arestis Zbigniew Romaszewski, aktivulon de kontraŭkomunista opozicio, kunorganizanton de subtera Radio Solidareco
1991: Prezidento de Kazaĥio Nursultan Nazarbajev dekrete malpermesis atoman armean spacon en Semej (Provinco Orienta Kazaĥio)
1995: Malsukcesinta atenco kontraŭ la prezidento de Kartvelio Eduard Ŝevardnadze
2003: Ajatolo Dirita Mohammed Baqir al-Hakim, ŝijaisma gvidanto en Irako, estis murdita en terorisma bomba atenco, kune kun preskaŭ 100 konfesiantoj dum ilia eliro el moskeo en Naĝafo
2005: Luiziano: Uragano Katrina atingis Nov-Orleanon
2005: En Usono unua epizodo de drama televidserio Prison Break estis elsendita de Fox
2008: Kartvelio rompis diplomatian kontakton kun Rusio
2012: En Londono komenciĝis la 14-a Somera Paralimpiko
2014: Donecka provinco: amasa pripafado de ukrainaj volontuloj dum interkonsentita eliro el Ilovajsk-kaldrono dum la hibrida rusa-ukraina milito - 368 soldatoj pereis, pluraj perdiĝis
2016: Pollando ligis diplomatiajn rilatojn kun Tongo
2017: Polo Sebastian Karaś kiel unua en la historio tranaĝis Baltan Maron de Kołobrzeg al la dana insulo Bornholm (distanco de 100 km)
2017: Nord-Koreio lanĉis misilon Hwasong-12, kiu post flugo super la japana insulo Hokajdo falis al Pacifiko
2019: Oleksij Honĉaruk iĝis ĉefministro de Ukrainio
2020: Belorusaj regopovoj fermis retejon de pli frue fermita semajnrevuo "Naŝa Niva" kaj senpovigis dekkelke da fremdlandajn ĵurnalistojn - en interreto oni publikigis pruvojn pri falsado de porprezidenta voĉdonado favore al Aleksandr Lukaŝenko en triono da balotejoj

Naskiĝoj[redakti | redakti fonton]

1434: Janus Pannonius, latinlingva kroata-hungara poeto, episkopo (m. 1472)
1619: Jean-Baptiste Colbert, franca politikisto, ministro pri financoj, reprezentanto de merkantilismo (m. 1683)
1632: John Locke, angla filozofo, politikisto kaj ekonomikisto, ĉefa reprezentanto de empiriismo, konata kiel "patro de la klasika liberalismo" (m. 1704)
1708: Olof von Dalin, sveda poeto kaj historiisto, reprezentanto de la sveda klerismo (m. 1763)
1709: Jean-Baptiste Gresset, franca jezuito kaj dramaturgo (m. 1777)
1727: Johann Benjamin Busch, germana teologo kaj superintendanto (m. 1802)
1755: Jan Henryk Dąbrowski, pola generalo, partoprenanto de la Insurekcio de Kościuszko, kreinto de Polaj Legioj en Italio, nacia heroo (m. 1818)
1756: Jan Śniadecki, pola matematikisto, astronomo, filozofo, geografo, poeto, aŭtoro de kalendaroj, lingvosciencisto, pedagogo, balonisto (m. 1830)
1777: Nikita Biĉurin, rusa monaĥo ĉuvaŝdevena, fondinto de ĉinologio (m. 1853)
1780: Jean Auguste Dominique Ingres, franca pentristo de klasicismo (m. 1863)
1801: Michelangelo Grigoletti, itala pentristo, profesoro (m. 1870)
1809: Oliver Wendell Holmes, Sr., usona kuracisto, verkisto, poeto, profesoro (m. 1894)
1810: Juan Bautista Alberdi, argentina diplomato, kunverkinto de Konstitucio de la Argentina Nacio (m. 1884)
1825: Ferenc Salamon, hungara historiisto, publicisto, universitata profesoro (m. 1892)
1831: Adolfo Bezerra de Menezes, brazila spiritisto, nomata "Kuracisto de Malriĉuloj" (m. 1900)
1856: Lajos Bíró, hungara entomologo, etnografo (m. 1931)
1862: Maurice Maeterlinck, belga dramisto kaj eseisto, laŭreato de Nobel-premio, aŭtoro de eseo pri la vivo de formikoj; enestanta en esperantlingva Belga Antologio (m. 1949)
1866: Hermann Löns, germana ĵurnalisto, verkisto, poeto (m. 1914)
1876: Kim Koo, korea sendependec-aktivulo, ĉefministro kaj prezidento (m. 1949)
1883: Dmitro Doncov, ukraina literatura kritikisto, verkisto kaj politikisto, fondinto de integrala naciismo, akceptita de Organizaĵo de Ukrainaj Naciistoj, postulanta rompon de politikaj kaj kulturaj ligoj kun Rusio kaj proksiman kunlaboron kun Okcidenta Eŭropo (m. 1973)
1884: Ehm Welk, germana verkisto, ĵurnalisto kaj profesoro (m. 1966)
1891: Miĥail Ĉeĥov, rusa-usona aktoro, pedagogo, reĝisoro (m. 1955)
1903: Ernst Kreuder, germana helplaboristo kaj verkisto (m. 1972)
1912: Son Ki Ĉung, korea maratonisto, gajninto de 10 el 13 maratonoj (m. 2002)
1915: Ingrid Bergman, sveda aktorino gajninta renomon pro la filmo Casablanca (m. 1982)
1915: Béla Botár, hungara poeto kaj tradukisto, patro de Attila Botár (m. 1974)
1920: Éva Bázsa, hungara aktorino, dancistino, koreografo (m. 1975)
1920: Charlie Parker, usona ĵaza muzikisto, saksofonisto, komponisto, patro de bibopo (m. 1955)
1923: Richard Attenborough, brita aktoro kaj reĝisoro de la filmo Gandhi ricevinta 8 Oskar-premiojn (m. 2014)
1924: Dinah Washington, usona ĵaza kantistino (m. 1963)
1929: Ferenc Albert, rumania hungara sociologo, kunlaboranto de "Libera Vorto"
1929: István Bálint, rumania hungara grafikisto kaj pentristo
1929: Thom Gunn, brita-usona poeto, kunlaborinta kun Kingsley Amis (m. 2004)
1931: Juliusz Janicki, pola filmreĝisoro, scenaristo kaj aktoro, lekciisto, dekano (m. 2011)
1936: John McCain, usona piloto, partoprenanto de Vjetnama milito, torturata kiel militkaptito, malmola politikisto kontraŭ Sovetunio, senatano, iniciatinto de la eniro de Pollando al NATO (m. 2018)
1937: Anton Schwob, aŭstra germanisto kaj profesoro, membro de la Kavalira Ordeno de la Sankta Tombo en Jerusalemo
1938: Hermann Nitsch, aŭstra avangarda artisto, reprezentanto de Viena Agadismo
1939: Joachim Schulze, germana ĵurnalisto kaj grafikisto, aktivulo de la Esperanto-Asocio de GDR kaj de la organizaĵo en Lepsiko, kie li kunorganizis multajn el la famiĝintaj Internaciaj Foiraj Esperantistaj Renkontiĝoj (IFER), redaktoro de la revueto "Saksa Kuriero" (m. 2000)
1943: Károly Ferenc Szabó, rumania hungara inĝeniero, politikisto (m. 2011)
1946: Dimitris Ĥristofias, prezidento de Kipro, marksisto
1955: Diamanda Galás, usona komponistino, kantistino, pentristino grekdevena
1958: Michael Jackson, usona mirinfano, kantisto, dancisto, pop-muzikisto (m. 2009)
1958: Károly Varga, rumania hungara geologo, redaktoro, eldonisto
1963: Gabriella Lakatos, rumania hungara grafikistino
1972: Bae Yong Jun, sudkorea aktoro rolinta en serioj