25-a de aŭgusto

aŭgusto
lu	ma	me	ĵa	ve	sa	di
	1	2	3	4	5	6
7	8	9	10	11	12	13
14	15	16	17	18	19	20
21	22	23	24	25	26	27
28	29	30	31
aranĝo de 2017 tagoj

La 25-a de aŭgusto estas la 237-a tago de la jaro (la 238-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 128 tagoj restas.

Je la 25-a de aŭgusto okazis, interalie:

Eventoj

• -521: En Babilono eksplodis ribelo kontraŭ reĝo de Persio Dario la 1-a. Araka proklamis sin reĝo kiel Nebukadnecaro la 4-a
• 383: Favoranta kristanismon imperiestro de Romio Graciano estis murdita en Lugdunum de ribelinta taĉmento de legio
• 458: En Hindio oni anoncis traktaĵon Lokavibhaaga, en kiu aperis nuntempa simbolo de la nombro 0.
• 608: Bonifaco la 4-a iĝis papo
• 1248: Nederlando: Ommen iĝis urbo
• 1270: Filipo la 3-a iĝis reĝo de Francio
• 1466: Duko de Burgundio Karlo la Brava, post konkero de Dinant, revenĝe pro insultado de lia patrino, ordonis mortigi ĉiujn loĝantojn
• 1599: En Krakovo oni presis la Biblion en la pola lingvo, tradukitan de Jakub Wujek
• 1609: Galilejo montris al venecianoj sian unuan teleskopon.
• 1620: Transilvania princo Gábor Bethlen iĝis reĝo de Hungario; kronado tamen ne okazis
• Sveda diluvo:
  • 1656: Divizio de Stefan Czarniecki frakasis 1500-personan svedan taĉmenton en la batalo de Łowicz (saviĝis nur 30 pistolrajdistoj)
  • 1657: Pola-germana armeo liberigis sieĝatan Krakovon
• 1699: Frederiko la 4-a iĝis reĝo de Danio-Norvegio
• 1718: Luiziano: Nov-Orleano fondiĝis
• 1768: James Cook komencis sian unuan esplorvojaĝon.
• 1825: Urugvajo proklamas sin sendependa (de Brazilo)
• 1859: Imamo Ŝamil estis kaptita de rusa armeo
• 1863: Rezulte de malvenka por rusoj batalo de Żyrzyn dum Januara ribelo kontraŭ Rusia Imperio cara reganto de Kongresa Pollando, grandduko Konstantin Nikolajeviĉ estis revenigita al Sankt-Peterburgo
• 1875: Matthew Webb fariĝis la unua homo, kiu transnaĝis la Manikan Markolon.
• 1887: Estinta ribelinto Adam Chmielowski iĝas monaĥo laŭ laika regulo de Sankta Francisko el Asizo kaj de tiu tempo kiel Alberto dediĉas sin al senhejmuloj - sanktuligita de papo Johano Paŭlo la 2-a en 1989
• 1888: En Krakovo pola monaĥo kaj artisto Adam Chmielowski fondis la ordenon de Fratoj Albertanoj
• 1894: Malkovro de bakterio kaŭzanta peston
• 1912: En Ĉinio fondiĝis nacia partio Kuomintango, formale estrata de Sun Jatsen.
• 1920: Litova armeo okupis Vilnon post retiriĝo de Ruĝa Armeo
• 1920: Pola-bolŝevika milito: Batalo de Varsovio finiĝis - la 18-a turnopunkta batalo en historio de la mondo, kiu ne permesis al Sovetunio konkeri Eŭropon
• 1920: Laŭ ordono de pola komandejo oni finis la Duan Silezian Ribelon kaj fondis miksan polan-germanan Plebiscitan Policon
• 1925: Memel-regiono: Konvencio de Klaipeda ekvalidis
• 1930: Marŝalo Józef Piłsudski la duan fojon iĝis ĉefministro
• 1933: Siĉŭano: tertremo mortigis 9 mil personojn
• 1936: Granda teroro: ekzekutitaj laŭ ordono de Stalin: Lev Kamenev, Sergej Kamenev, Grigorij Zinovjev.
• 1939: Al Gdańsk, pretekste de ĝentileca vizito, alvenis germana batalŝipo SMS Schleswig-Holstein, kun sekreta plano pripafi polan defendejon kaj poste batali kontraŭ polaj militŝipoj - sub ĝia ferdeko estis kaŝita ataka kompanio de germana mararmeo Kriegsmarine
• 1939: En Londono Pollando kaj Britio subskribis pakton pri reciproka helpo kaze de milito - pro tio Hitler rezignis pli fruan fulmomiliton kontraŭ Pollando, planatan la 26-an de aŭgusto
• Dua mondmilito en Pollando kaj la mondo:
  • 1940: Germanoj pafmortigis 500 judajn familiojn de Tykocin en apuda vilaĝo Łopuchowo
  • En Londono aperis revuo "Robotnik Polski w Wielkiej Brytanii" (Pola laboristo en Britio)
  • 1941: Germanoj pafekzekutis en arabaro apud Łopuchowo ĉ. 2 mil judojn de Tykocin kaj konfiskis ĝis tiu ĉi tago 314 grandajn polajn entreprenojn
  • Germana armeo konkeris Dnipropetrovskon; brita-soveta dumonata invado komenciĝis en Irano pro ties forta germana spionado
  • 1942: Dum likvido de geto en Bereźne (nun en Rivna provinco) fare de germanaj kaj ukrainaj taĉmentoj oni pafmortigis 3680 judojn; germanoj forveturigis el geto de Bochnia al pereigejo en Bełżec pli ol 2 mil judojn kaj ĉ. 500 judojn, malsanajn kaj mallertajn, pafmortigis en apuda vilaĝo Proszówki; Aranĝo T4: germana polico pafmortigis en Raczków (apud Warta) ne malpli ol 300 malsanajn kaj kriplajn judojn; en Maków Podhalański germanoj pafmortigis 72 personojn; de varsovia malliberejo ĉe str. Długa foriris transporto de 50 virinoj al germana koncentrejo Aŭŝvico; membroj de la rezista movado likvidis en Varsovia geto komandanton de Juda Ordiga Servo
  • Evakuo de Pola Armeo en Sovetunio al Irano finiĝis - kadre de ĝi Sovetunion forlasis ĉ. 115 mil personoj
  • 1943: Al germana koncentrejo Neuengamme (nun kvartalo de Hamburgo) alvenis 500 malliberuloj de Aŭŝvico (nur viroj); germana polico alveturigis al Aŭŝvico ĉ. 2 mil judojn de Koło
  • En Tehrano oni solene konsekris antaŭlernejon por polaj infanoj
  • 1944: Ribelo de Varsovio: de "Café Club" ribelantoj liberigis 12 ostaĝojn konkerante pafarmilon kaj municion - sen propraj perdoj kaj postlasante 18 mortigitajn germanojn; translokigo de Radiostacio "Fulmo" de str. Jasna al str. Moniuszki finiĝis; Malnovan Urbon per kanaloj komencis forlasi civiluloj kaj vunditaj ribelantoj - al Mezurbo nokte de la 25-a/26-a de aŭgusto evakuiĝis Ĉefa Komandejo de Pola Enlanda Armeo kun generalo Tadeusz Komorowski kaj civila gvidantaro kun Jan Stanisław Jankowski
  • Rumanio deklaris militon kontraŭ Nazia Germanio; kunlaborisma Parizo estis liberigita - t.n. ribelo de Parizo finiĝis
• 1948: En Vroclavo komenciĝis Monda Kongreso de Intelektuloj por Pac-Defendo - propaganda aranĝo de sovetaj kaj polaj komunistoj kontraŭ "usona imperiismo" kiun partoprenis 600 maldekstraj reprezentantoj de arto kaj kulturo el 45 landoj
• 1951: Pollando: mara lumturo ekfunkciis en Krynica Morska
• 1960: La 17-a Somera Olimpiko komenciĝis en Romo
• 1968: Sur Ruĝa Placo en Moskvo okazis kelkpersona manifestacio de sovetaj disidentoj kontraŭ invado en Ĉeĥoslovakion flanke de ŝtatoj de Varsovia Kontrakto
• 1971: Sovetuniaj regopovoj decidis likvidi polan Tombejon de la Defendintoj de Lvovo.
• 1980: Zimbabvo aniĝis al Unuiĝintaj Nacioj
• 1991: Belorusio proklamis sendependecon (de Sovetunio)
• 1991: Batalo de Vukovar komenciĝis - 87 taga sieĝo
• 1991: Michael Schumacher debutis en Formulo 1 en la kurejo Cirkvito de Spa-Francorchamps
• 1997: NASA lanĉis kosmosondilon por esplori sunan venton
• 1997: Landa juĝejo en Berlino verdiktis kondamne i.a. kontraŭ Günter Schabowski kaj Egon Krenz, estintaj membroj de Politika Buroo de la reganta partio en Germana Demokratia Respubliko
• 2003: Barato: atako de teroristoj kun almenaŭ du bomboj en la financan distrikton de Mumbai (Bombay); 50 personoj mortis.
• 2005: Nepalo: la 4-a Azia Kongreso de Esperanto komenciĝis (organizita de Nepala Esperanto-Asocio)
• 2007: En Hajderabado, la ĉefurbo de Andra-Pradeŝo pro bombatenco mortis 43 personoj kaj pli ol 80 vundiĝis
• 2014: Prezidento de Ukrainio Petro Poroŝenko malfondis la parlamenton ordigante antaŭtempan baloton la 26-an de oktobro

Naskiĝoj

• 1530: Ivano la Terura, caro de Rusio el Dinastio Rjurik (m. 1584)
• 1629: István Gyöngyösi, hungara poeto (m. 1704)
• 1707: Ludoviko la 1-a, reĝo de Hispanio el dinastio Burbonoj (m. 1724)
• 1741: Karl Friedrich Bahrdt, germana teologo kaj verkisto (m. 1792)
• 1744: Johann Gottfried Herder, germana poeto (m. 1803)
• 1767: Louis Antoine de Saint-Just, unu el gvidantoj de franca revolucio, priksima kunlaboranto de Robespiero, gilotinita (m. 1794)
• 1778: Mihály Vitkovics, hungara-serba poeto, tradukisto (m. 1829)
• 1786: Ludoviko la 1-a, reĝo de la Reĝlando Bavario (m. 1868)
• 1791: Christian Karl Josias von Bunsen, germana diplomato kaj filologo
• 1793: Lajos Aulich, generalo, unu el martiroj de hungara revolucio de 1848 (m. 1849)
• 1802: Nikolaus Lenau, aŭstria verkisto kaj poeto (m. 1850)
• 1803: Luís Alves de Lima e Silva, pli konata kiel Duko de Kaŝias, brazila militisto kaj politikisto kaj patrono de la brazila armeo. (m. 1880)
• 1845: Ludoviko la 2-a, reĝo de Bavario (m. 1886)
• 1874: János Seprődi, hungara muzikhistoriisto, muzikfolkloristo (m. 1923)
• 1880: Robert Stolz, aŭstra komponisto kaj dirigento (m. 1975)
• 1892: Hugó Mund, hungara pentristo (m. 1961)
• 1905: Faustyna Kowalska, pola monaĥino, mistikulino, stigmatulino, sanktulino (m. 1938)
• 1910: Dorothea Tanning, usona artisto (m. 2012)
• 1912: Erich Honecker, ŝtatestro de Germana Demokratia Respubliko, heroo de Sovetunio respondeca pri krimoj de la malvarma milito (m. 1994)
• 1918: Leonard Bernstein, usona komponisto, pianisto, dirigento juddevena (m. 1990)
• 1921: Józef Turbasa, pola tajloro (m. 2010)
• 1923: Álvaro Mutis, kolombia verkisto, laŭreato de Premio Cervantes
• 1924: Pavlo Zahrebelnij, ukraina verkisto pri la dua mondmilito, kies verkoj etas tradukitaj al 23 lingvoj, ankaŭ al esperanto (m. 2009)
• 1927: András Csorba, rumania hungara aktoro (m. 1987)
• 1930: Sir Sean Connery, skota aktoro rolinta kiel James Bond
• 1930: András Csiky, rumania hungara aktoro
• 1933: Wayne Shorter, usona ĵaz-muzikisto
• 1938: Frederick Forsyth, angla verkisto
• 1940: Sándor Benkó, hungara klarinetisto
• 1947: György Tamás Madarassy, hungara pentristo
• 1948: Rozália Gyarmati, rumania hungara/sveda pentristino, poetino, tradukistino
• 1949: Martin Amis, angla verkisto, laŭreato de la premio Somerset
• 1950: Endre Adorjáni, rumania hungara/hungara skulptisto
• 1958: Tim Burton, usona verkisto, artisto kaj produktoro
• 1959: Sönke Wortmann, germana reĝisoro
• 1961: Ally Walker, usona aktorino
• 1962: Taslima Nasrin, bengala kuracistino kaj verkistino, defndantino de virinaj rajtoj persekutata de islamanoj (fatvo), laŭreatino de la Saĥarov-Premio loĝanta en Nederlando
• 1963: Miro Cerar, ĉefministro de Slovenio
• 1970: Claudia Schiffer, germana fotomodelino
• 1986: Rona Nishliu, kosova-albania kantistino kaj radia moderatoro
• 1987: Amy Macdonald, skota kantistino kaj kanzon-verkistino

Mortoj

• 79: Plinio la Maljuna, romia verkisto kaj historiisto (n. ĉ. 23)
• 383: Graciano, imperiestro de Romio (n. 359)
• 1227: Ĝingis-Ĥano, kreinto de Mongola Imperio (n. 1162)
• 1270: Ludoviko la 9-a, reĝo de Francio (n. 1214)
• 1271: Johana, grafino de Tuluzo (n. 1220)
• 1482: Margareta de Anĵuo, edzino de Henriko la 6-a (Anglio) (n. 1430)
• 1554: Thomas Howard (3-a duko de Norfolk), onklo de Anne Boleyn (n. 1473)
• 1632: Thomas Dekker, angla dramisto (n. ĉ. 1572)
• 1649: Richard Crashaw, angla poeto (n. ĉ. 1613)
• 1680: Symeon Połocki, belorusa kaj rusa verkisto, politika kaj religia aganto (n. 1629)
• 1693: Johann Christoph Bach la pli maljuna, germana violonisto kaj onklo de J.S. Bach (n. 1645)
• 1699: Kristiano la 5-a, reĝo de Danio (n. 1646)
• 1751: Christian Friedrich Rolle, germana orgenisto kaj komponisto (n. 1681)
• 1776: David Hume, skota verkisto, filozofo, historiisto, adepto de libera komerco, reprezentanto de diismo, kontraŭulo de merkantilismo (n. 1711)
• 1819: James Watt, skota inventisto, pliboniginto de vapormaŝino (n. 1736)
• 1822: William Herschel, germana-angla sciencisto, astronomo, komponisto, konstruisto de teleskopoj (n. 1738)
• 1836: Christoph Wilhelm Hufeland, germana kuracisto (n. 1762)
• 1840: Carl Leberecht Immermann, germana verkisto, lirikisto kaj dramisto (n. 1796)
• 1860: Johan Ludvig Heiberg, dana verkisto kaj kritikisto* 1867: Michael Faraday, brita fizikisto kaj kemiisto, inventinto de elektromotoro (n. 1791)
• 1895: Karl Ernst Georges, germana filologo klasika kaj instruisto (n. 1806)
• 1900: Friedrich Wilhelm Nietzsche, germana filozofo, klasika filologo, prozisto kaj poeto (n. 1844)
• 1904: Henri Fantin-Latour, franca pentristo kaj grafikisto (n. 1836)
• 1908: Antoine Henri Becquerel, franca Nobelpremiita fizikisto malkovrinta radioaktivecon, konata de la mezurunuo - bekerelo (n. 1852)
• 1925: Conrad von Hötzendorf, stabestro de Aŭstrio-Hungario (n. 1852)
• Viktimoj de Granda teroro en Sovetunio:
  • 1936: Lev Kamenev, rusa bolŝevika gvidanto juddevena, ekzekutita kun la familio (n. 1883)
  • 1936: Grigorij Zinovjev, rusa revoluciulo kj komunisto juddevena, prezidanto de Tria Internacio, ekzekutita (n. 1883)
• 1938: Aleksandr Kuprin, rusa verkisto tatardevena (n. 1870)
• 1955: Heinrich Spoerl, germana verkisto (n. 1887)
• 1956: Alfred Kinsey, usona esploristo de la homa seksa konduto (n. 1894)
• 1967: László Berkesy, hungara kuracisto (m.1897)
• 1972: Pál Borgida, hungara pentristo (n. 1899)
• 1973: Dezső Pattantyús-Ábrahám, hungara advokato kaj politikisto (n. 1875)
• 1976: Eyvind Johnson, sveda Nobelpremiita verkisto, membro de Sveda Akademio (n. 1900)
• 1977: Károly Kós, rumania hungara arkitekto kaj verkisto (n. 1883)
• 1979: Stan Kenton, usona ĵaza pianisto (n. 1911)
• 1980: Czesław Klimuszko, pola franciskano, klarvidanto, trovanto de malaperigitoj, herbkuracisto (n. 1905)
• 1984: Truman Capote, usona verkisto (n. 1924)
• 1985: Samantha Smith, usona lernantino (n. 1972)
• 2001: Aaliyah, usona kantistino de ritmenbluso kaj aktorino (n. 1979)
• 2002: Karolina Lanckorońska, pola historiistino pri arto (n. 1898)
• 2012: Neil Armstrong, usona kosmonaŭto, la unua homo, kiu surpaŝis la lunon (n. 1930)
• 2012: Georg Feuerstein, germana filozofo, historiisto pri religioj, hindologo, jogano (n. 1947)

Specialaj tagoj kaj festoj

• Nacia tago en Urugvajo, tago de la sendependiĝo (1825)
• Romkatolika Kalendaro:
  • Sankta Jozefo Kalasancio, hispana sacerdoto
  • Ludoviko la 9-a, reĝo de Francio

Tagoj de semajno

La 25-a de aŭgusto estas (laŭ gregoria kalendaro):

• Dimanĉo en jaroj: 1585 1591 1596 1602 1613 1619 1624 1630 1641 1647 1652 1658 1669 1675 1680 1686 1697 1709 1715 1720 1726 1737 1743 1748 1754 1765 1771 1776 1782 1793 1799 1805 1811 1816 1822 1833 1839 1844 1850 1861 1867 1872 1878 1889 1895 1901 1907 1912 1918 1929 1935 1940 1946 1957 1963 1968 1974 1985 1991 1996 2002 2013 2019 2024 2030 2041 2047 2052 2058 2069 2075 2080 2086 2097;
• Lundo en jaroj: 1586 1597 1603 1608 1614 1625 1631 1636 1642 1653 1659 1664 1670 1681 1687 1692 1698 1704 1710 1721 1727 1732 1738 1749 1755 1760 1766 1777 1783 1788 1794 1800 1806 1817 1823 1828 1834 1845 1851 1856 1862 1873 1879 1884 1890 1902 1913 1919 1924 1930 1941 1947 1952 1958 1969 1975 1980 1986 1997 2003 2008 2014 2025 2031 2036 2042 2053 2059 2064 2070 2081 2087 2092 2098;
• Mardo en jaroj: 1587 1592 1598 1609 1615 1620 1626 1637 1643 1648 1654 1665 1671 1676 1682 1693 1699 1705 1711 1716 1722 1733 1739 1744 1750 1761 1767 1772 1778 1789 1795 1801 1807 1812 1818 1829 1835 1840 1846 1857 1863 1868 1874 1885 1891 1896 1903 1908 1914 1925 1931 1936 1942 1953 1959 1964 1970 1981 1987 1992 1998 2009 2015 2020 2026 2037 2043 2048 2054 2065 2071 2076 2082 2093 2099;
• Merkredo en jaroj: 1582 1593 1599 1604 1610 1621 1627 1632 1638 1649 1655 1660 1666 1677 1683 1688 1694 1700 1706 1717 1723 1728 1734 1745 1751 1756 1762 1773 1779 1784 1790 1802 1813 1819 1824 1830 1841 1847 1852 1858 1869 1875 1880 1886 1897 1909 1915 1920 1926 1937 1943 1948 1954 1965 1971 1976 1982 1993 1999 2004 2010 2021 2027 2032 2038 2049 2055 2060 2066 2077 2083 2088 2094;
• Ĵaŭdo en jaroj: 1583 1588 1594 1605 1611 1616 1622 1633 1639 1644 1650 1661 1667 1672 1678 1689 1695 1701 1707 1712 1718 1729 1735 1740 1746 1757 1763 1768 1774 1785 1791 1796 1803 1808 1814 1825 1831 1836 1842 1853 1859 1864 1870 1881 1887 1892 1898 1904 1910 1921 1927 1932 1938 1949 1955 1960 1966 1977 1983 1988 1994 2005 2011 2016 2022 2033 2039 2044 2050 2061 2067 2072 2078 2089 2095;
• Vendredo en jaroj: 1589 1595 1600 1606 1617 1623 1628 1634 1645 1651 1656 1662 1673 1679 1684 1690 1702 1713 1719 1724 1730 1741 1747 1752 1758 1769 1775 1780 1786 1797 1809 1815 1820 1826 1837 1843 1848 1854 1865 1871 1876 1882 1893 1899 1905 1911 1916 1922 1933 1939 1944 1950 1961 1967 1972 1978 1989 1995 2000 2006 2017 2023 2028 2034 2045 2051 2056 2062 2073 2079 2084 2090;
• Sabato en jaroj: 1584 1590 1601 1607 1612 1618 1629 1635 1640 1646 1657 1663 1668 1674 1685 1691 1696 1703 1708 1714 1725 1731 1736 1742 1753 1759 1764 1770 1781 1787 1792 1798 1804 1810 1821 1827 1832 1838 1849 1855 1860 1866 1877 1883 1888 1894 1900 1906 1917 1923 1928 1934 1945 1951 1956 1962 1973 1979 1984 1990 2001 2007 2012 2018 2029 2035 2040 2046 2057 2063 2068 2074 2085 2091 2096.