30-a de decembro

Oni menciu tre koncize nur plej gravajn eventojn de tiu ĉi tago, maksimume unu teksta linio (cirkaŭ 150 signoj aŭ 20 vortoj) por unu jaro. Ĉiuj pli detalaj informoj estu, flankite per fidindaj eksteraj referencoj, en unuopaj temaj artikoloj, al kiuj ĉi tie indiku internaj ligiloj. La listoj samrange kovru ĉiujn epokojn de la homa historio kaj samrange kovru ĉiujn partojn de mondo. La listo havu kvin aŭ ses ĉefajn sekciojn: Elstaraj eventoj, Esperantujo (nur se estas okazaĵoj), Naskiĝoj, Mortoj, Festoj, Tagoj de semajno.

decembro 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

La 30-a de decembro estas la 364-a tago de la jaro (la 365-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 1 tago restas.

Je la 30-a de decembro okazis, interalie:

Elstaraj eventoj[redakti | redakti fonton]

533: En Bizanca Imperio ekvalidis Corpus iuris civilis, konsistanta interalie el la kodo de Justiniano
1066: Islamanoj masakris judan loĝantaron de Granado - pereis pli ol 4000 sefardaj judoj
1230: Florenco: en preĝejo sub alvoko al Ambrozio de Milano okazis miraklo de komunio
1370: Papado en Avinjono: Gregorio la 11-a iĝis papo, la lasta, kiu rezidis en Avignon (Francio)
1407: Gabriele Condulmer (posta papo) estis nomumita episkopo de Sieno
1460: Militoj de rozoj: Lankastroj venkis Jorkojn en batalo de Wakefield
1616: En Kievo estis presita unua libro Riĉegaj horoj
1658: Pollando: dum sveda diluvo post duonjara sieĝo de Toruń kapitulacis sveda garnizono
1661: Apud Stokholmo bruliĝis kastelo Drottningholm
1745: Dua jakobita ribelo: kapitulaco de skotaj ribelantoj dum la dua sieĝo de Carlisle
1748: Respubliko de Ambaŭ Nacioj: pola vilaĝo Końskie ricevis urborajton
1757: Dum la tria silezia milito en Kłodzko estis pendumita pastro Andreas Faulhaber, mortkondamnita pro rompo de la ordono ne konfesi fuĝintojn de la prusa armeo - lia korpo sendifekte restis sur pendumilo ĝis eniro al la urbo de aŭstra armeo, 2 jarojn kaj 7 monatojn poste
1796: En Italio asembleo kunigita en Reggio nell'Emilia konfirmis fondon de Cispada Respubliko, decidita en Modena la 15-an de oktobro en kunveno kunvokita fare de Napoleono Bonaparte
1798: Polaj Legioj en Italio konkeris Gaetan
1803: Britoj konkeris Delhion, baratan urbon apud la rivero Jamuno
1806: Otomana Imperio deklaris militon kontraŭ Rusio — rezulte Besarabio transiris al la Rusia Imperio
1842: Rusia Imperio sur teritorioj de aneksita Grandprinclando Litovio kreis Nord-Okcidentan Landon
1853: Usono aĉetis de Meksiko sudan parton de Arizono kaj Nov-Meksikon
1880: Post abdiko de lasta indiĝena reĝo, Tahitio iĝis franca kolonia imperio kiel parto de Franca Polinezio
1880: Paulus Kruger iĝis unua prezidento de Transvala Respubliko
1896: Nacia heroo de Filipinoj José Rizal ekzekutita de hispanoj en Manilo
1897: Brita Natalkolonio aneksis reĝlandon de zuluoj
1900: En Granda Teatro de Varsovio okazis pola premiero de la baleto Cignolago de Pjotr Iljiĉ Ĉajkovskij
1905: En Teatro ĉe la Vieno okazis premiero de la opereto La gaja vidvino de Ferenc Lehár
1906: Brita Hindio: reage al pli frua ekesto de Barata Nacia Kongreso fondiĝis en Dako Tuthindia Islama Ligo, kiu evoluis en la Pakistanan Movadon
1907: Pola grimpisto Jerzy Maślanka kiel unua atingis vintre montopinton Svinica en Altaj Tatroj
1913: Reakirita de itala polico la pentraĵo Mona Lisa de Leonardo da Vinci revenis al Luvro
Unua mondmilito:
- 1915: Marborde de Kreto post torpedigo fare de germana submarŝipo U-38 sinkis brita pasaĝera ŝipo "Persia" - 343 personoj pereis; aŭstra guberniestro de Reĝlando Bohemio malpermesis uzon de la ĉeĥa lingvo kiel interna oficiala lingvo
- 1916: Grupo de nobeloj rezulte de komploto kaj atenco murdis en Sankt-Peterburgo Grigorij Rasputin, favoraton de Aleksandra Fjodorovna - la korpo post 3 tagoj trovita en la rivero; Karolo la 1-a kun sia edzino Zita de Bourbon-Parma kroniĝis kiel reĝo de Hungario
1918: Poznań, plejparte ekregita de ribelantoj, transiris al la ribelo de Grandpolujo por liberigi aneksitan Pollandon
1918: Dua Pola Respubliko: alvenintaj de Lublin taĉmentoj de la pola soldataro sub komando de majoro Leopold Lis-Kula sange subpremis tritagan komunistan ribelon en Zamość
1918: Fonda kunveno de la Komunista Partio de Germanio komenciĝis kun partopreno de Roza Luksemburg kaj Spartakista Asocio
1919: Latva milito de sendependeco: latva-pola pakto pri militista helpo kontraŭ Ruĝa Armeo en Latgalio - antaŭa pola Inflanta Vojevodio
1920: Libera urbo Fiume estis kreita (ĉefurbo Rijeko) landlime de Reĝlando Italio kaj Reĝlando de serboj, kroatoj kaj slovenoj
1922: Unio de Sovetaj Socialismaj Respublikoj estis fondita: kuniĝis Rusia Soveta Federacia Socialisma Respubliko, Belorusa Soveta Socialisma Respubliko, Ukraina Soveta Socialisma Respubliko kaj Transkaŭkaza Federacia Soveta Socialisma Respubliko
1924: Usona astrofizikisto Edwin Hubble anoncis malkovron de du aliaj galaksioj ol la Lakta Vojo
1925: Papo Pio la 11-a per buleo establis diocezon de Gdańsk sur areo de Libera Urbo Dancigo - plimulto de germanoj postulis diocezon de Varmio, kion la pola flanko decide forĵetis, tial la papo elektis episkopon senpere dependan de Apostola Seĝo
1927: Metroo de Tokio: en Tokio oni malfermis la unuan en Azio metroon - Linio Ginza ekfunkciis inter Asakusa kaj Ueno
1939: Kubo: noktoklubo Tropicana malfermiĝis en Havano
Dua mondmilito:
- 1939: Germana okupado de Pollando: nekonatoj eksplodigis fervojan linion inter Varsovio kaj Siedlce; registaro de Sovetunio decidis sur aneksitaj polaj teritorioj enkonduki pasportojn; Nacia Konsilio de Pollando ekfunkciis en Parizo
- 1940: Germana polico sur ĉiuj fervojoj de Varto-Lando kontrolis identigajn kartojn kaj manpakaĵojn de vojaĝantaj poloj; Greka Fronto: generalo Ugo Cavallero persone ekkomandis Armean Grupon "Albanio"
- 1941: Germanaj okupantoj de Galicio konstatis ke sovetaj regopovoj forveturigis de septembro 1939 ĝis junio 1941 grandan amason da arkivoj - antaŭ ĉio pri polaj organizaĵoj; Orienta Fronto: en Krimeo trupoj de la Transkaŭkaza Fronto okupis Kerĉon; sovetaj 50-a kaj 49-a Armeoj post 10-taga batalo purigis Kaluga de malamiko
- 1942: Ribelo de Zamość: venko de Kamparanaj Batalionoj (130 soldatoj), kiu kun soveta partizana taĉmento (37 soldatoj) batalis apud vilaĝo Wojda (distrikto Zamojski) kontraŭ germana speciala bataliono (350 soldatoj) — la batalo, dum kiu pereis 20 germanoj, 30 vundiĝis, kaj mortfalis 6 poloj kaj 2 sovetaj soldatoj komencis sukcesan defendadon de deportata loĝantaro; Batalo de Atlantiko: apud Trinidado post torpedigo flanke de germana submarŝipo U-214 sinkis la pola ŝipo SS Paderewski
- 1943: Germana polico pafmortigis sur ruinoj de Varsovia geto 45 personojn, en tio 26 judojn, kaj en Bereza apud Międzyrzec Podlaski 5 partizanojn; taĉmento de Popola Gvardio batalis kun germanoj apud Ponikwy (distrikto Krasnostawski); Barato: Subhas Chandra Bose hisis flagon de barata sendependeco en Port Blair, la ĉefurbo de Andamanoj kaj Nikobaroj
- 1944: Sur liberigitaj de germana okupanto teritorioj de Pollando fondiĝis Asocio de Pola Skoltismo; germanoj faris lastan ekzekuton en koncentrejo Aŭŝvico, murdinte 3 aŭstrojn kaj 2 polojn; Pola Rezistomovado: taĉmentoj de la Pola Enlanda Armeo kaj la soveta eksplodigis ponton en Krakovo-areo; dua soveta okupado de Pollando: en distrikto Radzyn komunista armea juĝejo de la 2-a Armeo de Pola Soldataro verdiktis mortpunon al 8 oficiroj de la Pola Enlanda Armeo; Kampanjo de Italio: marŝalo Harold Alexander decidis transiri al defendo por prepariĝi al ofensivo ĝis printempo 1945
1945: Volinia-Galicia masakro: nokte de 29/30 de decembro dum atako de la Ukraina Ribela Armeo kontraŭ pola vilaĝo Nowosielce (Distrikto Sanocki) oni murdis 17 loĝantojn kaj bruligis 152 domojn
1947: Testoflugo de soveta ĉasaviadilo MiG-15
1947: Reĝlando Rumanio: Mikaelo la 1-a abdikis, devigita al tio de Rumana Komunista Partio
1949: Barato agnoskis Ĉinan Popolan Respublikon
1950: Vjetnamio, Laoso kaj Kamboĝo sendependiĝis de Francio
1956: Oficiala censo en Bulgario finiĝis - laŭ rezultoj publikigitaj la 17-an de januaro 1957, la tutan loĝantaron konsistigis 7 629 254 homoj
1963: Karol Wojtyła estis nomumita metropolito de Ĉefepiskopejo en Krakovo
1964: Konferenco de la Unuiĝintaj Nacioj pri Komerco kaj Disvolvado fondiĝis
1965: Ferdinand Marcos iĝis prezidento de Filipinoj
1972: Usono rompis pezan bombadon de Nord-Vjetnamio - prezidanto de Usono Richard Nixon ordonis "Ĉesi la bombadon de Hanojo"
1977: František Tomášek estis nomumita ĉefepiskopo de Prago
1981: Milita stato en Pollando:
- Komunista juĝejo en Lodzo kondamnis gvidantojn de Lodza Solidareco al 4,5 jaroj de mallibero pro gvidado de protestoj la 13-an de decembro
- Prezidanto de Usono Ronald Reagan akuzis Sovetunion pri partopreno en la politika krizo en Pollando kaj anoncas ekonomiajn sankciojn kontraŭ Sovetunio
1985: Malkovro de Puko, unu el lunoj de Urano
1986: Pola registaro raportis ke en la jaroj 1980–1986 elmigris preskaŭ 740 mil civitanoj
1987: Robert Mugabe estis elektita prezidento de Zimbabvo
1993: Israelo kaj Vatikano ligis diplomatiajn rilatojn
1994: Pollando: Bodzentyn, Imielin, Krasnobród, Lubniewice, Miasteczko Śląskie, Nowy Wiśnicz kaj Pszów ricevis urborajtojn
1999: George Harrison estis vundita per tranĉilo de rompoŝtelisto
2000: Filipinoj: serio de bomboj eksplodis en diversaj lokoj de Manila Metropolo, mortigante 22 personojn kaj vundante ĉirkaŭ centon ene de kelkaj horoj
2004: Bonaero: incendio en la dancejo República Cromañón - 194 viktimoj
2006: Ekzekuto de Saddam Hussein, estinta diktatoro de Irako
2006: Hispanio: en Flughaveno Madrido-Baraĥo eksplodis bombaŭto - 2 personoj mortis, 52 vundiĝis
2008: Herman Van Rompuy iĝis ĉefministro de Belgio
2011: En Samoo kaj Tokelao ŝanĝiĝis horzono pro preterlaso de la dato de la 30-a de decembro. Tiamaniere la insularoj ektroviĝis okcidentflanke de la internacia datlinio
2013: 16 personoj pereis kaj 27 vundiĝis rezulte de sinmortiga atenco de islamistoj kontraŭ trolebuso en la urbo Volgogrado (Rusio)
2014: Senkomunismigo: en Pollando oni malmuntis Danko- kaj Fratec-Monumenton de la Ruĝa Armeo kaj la Pola Soldataro en Ciechocinek
2015: En Centr-Afrika Respubliko okazis prezidenta voĉdono - kunelektita Faustin-Archange Touadéra montriĝis posta venkinto
2016: Entombiga ceremonio de pola ŝoforo kidnapita kaj murdita de tunizia teroristo, kiu pere de kamionego distretis 12 homojn kaj vundis ĉirkaŭ 50 dum kristnaskotempa foiro en Berlino - la atencon faritan la 19-an de decembro agnoskis Islama Ŝtato kiel sian
2022: Invado de Rusio en Ukrainion:
- Pasinttage pro rusaj pripafoj 4 ukrainoj pereis kaj 8 estis vunditaj — Rusia armeo perdis helikopteron Mi-8 kaj 4 senpilotajn aviadilojn por observado; nokte rusoj sendis 16 senpilotajn aviadilojn-kamikazojn kontraŭ celoj en Ukrainio — ĉiuj estis paffaligitaj (5 super Kievo kaj 2 apud ĝi), kaj defendministro de Ukranio diris, ke "terorisma ŝtato estas senarmiligata 'laŭplane'"; oni detruis pruvojn pri ŝajne ukraina raketo paffaligita landlime super Belorusio, de kie oni elpafis 721 raketojn kontraŭ Ukrainio; en 2022 kontraŭaviadaj alarmoj en Kievo daŭris 700 horojn, t.e. 29 tagojn — dum 52 aeratakoj ĉ. 600 konstruaĵoj estis detruitaj, 120 civiluloj mortigitaj kaj 495 vunditaj
- Mondreago: Jens Stoltenberg: armea apogo estas plej rapida maniero fini la militon en Ukrainio; "The Guardian": ŝuoj de rusiaj soldatoj en Ukrainio estis faritaj de ledo el Barato; ĉefo de EU-diplomatio Josep Borrell reage al laŭvica amasa pripafado de civilaj objektoj: rusaj militkrimoj ne restos senpunaj; Britio transdonis al Ukrainio pli ol 1000 metaldetektilojn kaj 100 sistemojn por forigo de bomboj, kaj Pollando laŭvicajn Starlinkojn, kiuj estas survoje al senfleksaj punktoj, medicina kaj energetika sektoroj; parlamentoj de Donecka Popola Respubliko kaj Luganska PR akceptis novajn "konstituciojn"
2023: Pollando: Teritoria Defend-Armeo traserĉis terenon de la pasinttaga invada flugo de rusa krozmisilo nenion trovante; en Pollando daŭras protestoj kontraŭ atenco al publikaj amaskomunikiloj fare de nova registaro de Donald Tusk: manifestacioj okazas en Bjalistoko (ĉiutage), Gdańsk, Gorzów Wielkopolski, Krakovo kaj Varsovio (ĉiutage antaŭ televidejo okupata de maldungitaj laborantoj kaj ĵurnalistoj) — pasinttage en Lublin kolektiĝis mil personoj; ĉefministro Donald Tusk malfondis Konsilantarojn de la Instituto pri Militaj Aferoj, kiu okupiĝis pri militaj reparacioj, kiujn Germanio devus pagi al Pollando pro siaj krimoj dum la dua mondmilitpo, de la Instituto pri Orienta Eŭropo, Okcidenta Instituto kaj de du aliaj