3-a de aprilo

aprilo 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

La 3-a de aprilo estas la 93-a tago de la jaro(la 94-a en superjaroj) laŭ la gregoria kalendaro. 272 tagoj restas.

Je la 3-a de aprilo okazis, interalie:

Eventoj[redakti | redakti fonton]

1860: La Poneo-Ekspreso

801: Reĝo Ludoviko la Pia konkeris Barcelonon de maŭroj post plurmonata sieĝo
1043: Eduardo la Konfesanto kroniĝis kiel reĝo de Anglio
1254: En Buda estis subskribita packontrakto inter reĝo de Hungario Béla la 4-a kaj reĝo de Ĉeĥio Přemysl Otakar la 2-a
1347: Dekreto de la reĝo de Ĉeĥio Krolo la 4-a pri konstruo de la Nova Urbo de Prago - la plej granda urboplanado en mezepoko
1493: Kristoforo Kolumbo alvenis en triumfa marŝo al reĝa kortego en Barcelono, por raporti al gereĝoj Fernando la 2-a kaj Isabel la 1-a pri sia unua ekspedicio al Nova Mondo
1507: Marteno Lutero ordiniĝis
1702: Granda Nordia Milito: litova armeo entreprenis sensukcesan provon rekonkeri Vilnon, aneksitan de svedoj
1764: Jozefo la 2-a kroniĝis kiel romgermana reĝo
1800: En preĝejo en Norrköping Gustavo la 4-a Adolfo kroniĝis kiel reĝo de Svedio
1802: Pollando: Izabela Branicka vendis Bjalistokon al prusaj regopovoj kontraŭ 270 mil talerojn
1814: Konservisma Senato voĉdonis pri faligo de Napoleono Bonaparte
1833: En Frankfurto ĉe Majno oni fiaskigis provon revoluciigi Germanan Federacion
1860: Ekfunkciis Poneo-Ekspreso, la usona transkontinenta poŝtservo, de Misurio ĝis Sakramento en Kalifornio, kiu fariĝis la plej rekta rimedo por longdistanca komunikado antaŭ unua transkontinenta telegrafo
1865: Ĉefurbo de Konfederaciitaj Ŝtatoj de Usono estis translokigita de Richmond, transprenita de malamikoj, al Danville (Virginio)
1867: Malkovro de la kometo Tempel 1
1872: Kanada astronomo James Craig Watson malkovris asteroidon Alteo
1881: En forta tertremo sur greka insulo Ĥio pereis sur ĝi kaj proksima turka marbordo 7866 personojn
1882: En Misurio eksterleĝulo Jesse James estis mortpafita dedorse de ano de lia propra bando
1888: Unua prostituino estis mortigita en serio de 11 neklarigitaj murdoj de virinoj, kiuj okazis en malriĉa distrikto en East End de Londono
1895: Komenciĝis proceso pri misfamigo, iniciatita de la irlanda verkisto Oscar Wilde, kiu alkondukis al lia aresto, proceso kaj malliberigo sub la riproĉo de granda maldeco
1886: Aŭstra astronomo Johann Palisa malkovris asteroidon Valpurgo
1897: Societo Viena secesio fondiĝis
1898: Klondike: 88 orserĉistojn pereis sub lavango dum la Alaska orimpetego
1905: Futbalklubo Club Atlético Boca Juniors fondiĝis en Bonaero (Argentino)
1918: Unua mondmilito:
- Ferdinand Foch iĝis ĉefkomandanto de la armeoj de Entento
1919: Aŭstra parlamento akceptis konstitucion pri falo de la dinastio de Habsburgoj kaj konfisko de iliaj riĉajoj
1922: Josif Stalin iĝis Ĝenerala Sekretario de Centra Komitato de la Komunista Partio de Sovetunio (pro malsano de Lenin)
1929: La plej granda inundo en historio de Tasmanio komenciĝis
1933: Brita ekspedicio kiel unua flugis per aviadilo super Ĉomolungmo
1936: Bruno Hauptmann, kondamnita pro la kidnapo kaj murdo de la apenaŭ dujara Charles Lindbergh la 3-a, estis ekzekutita sur elektra seĝo -ĝis nun ekzistas duboj pri lia kulpo.

1939: Komandantaro de germanaj armitaj fortoj prezentis al Hitler projekton de direktivo pri batalpreteco de la armeo kun eventuala atako al Pollando - la dokumento estis subskribita la 11-an de aprilo
Dua mondmilito:
- 1940: Germana polico arestis en distrikto Ostrów Wielkopolski ĉ. 400 polojn, revenĝe pro flamigo de kelkaj incendioj fare de nekonataj kaŭzintoj; en Lublin 29 poloj fuĝis de kunvenejo por trudlaboristoj en Nazia Germanio; en Krakovo finiĝis la tritaga konspira Dua Granda Kongreso de la Organizaĵo de Ukrainaj Naciistoj, kunvokita de banderanoj, kiu oficiale dissplitiĝis al du kontraŭbatalantaj frakcioj; Masakro de Katin: komenciĝis soveta genocido de pli ol 4000 polaj militkaptitaj oficiroj el internigejoj en Kozelsk, de kie foriris la unua transporto - ĝis duono de majo per pafo al kapo oni murdis ilin en Katin enterigante en 8 amasaj tomboj: inter ili estis 4 generaloj, 1 vicadmiralo, ĉ. 100 koloneloj, 300 majoroj, ĉ. 1000 kapitanoj kaj rotestroj, pli ol 2000 leŭtenantoj kaj substandardistoj. Ofte rezervaj oficiroj estis eminentaj reprezentantoj de la pola kulturo kaj scienco. Viktimo estis ankaŭ unusola virino Janina Lewandowska, filino de heroo de la ribelo de Grandpolujo generlo Józef Dowbor-Muśnicki. Nur aprile 1990 regopovoj de Sovetunio konfesis sian krimon; Riond Bosson (Morges): Ignacy Jan Paderewski laŭ privata vojo sendis al okupata Pollando memorialon, en kiu emfazis gravan rolon de Vatikano, kiu informas pri kruelaĵoj de sovetoj kaj germanoj; unua grupo de germanaj ŝipoj por partopreni operacon "Weserübung" elnavigis de Hamburgo direkte al Narvik, Trondheim kaj Stavanger
- 1941: Gestapo malpermesis en Varto-Lando kolportadon de gazeto el Olsztyn; Radoma geto establiĝis - funkcianta ĝis somero 1944, pro malsanoj, malsato kaj perforto mortis en ĝi kelkaj miloj de personoj (preskaŭ 30 mil judojn, loĝantaj en la geto germanoj murdis en koncentrejo Treblinka); Mediteraneo: germanaj aviadiloj de 10-a Aviada Korpuso atakis la 2-an ĝis la 3-a de aprilo konvojojn AS-23 kaj AFN-23 sinkigante 3 ŝipojn; ĉefministro de Hungario Pál Teleki sinmortiĝis ne volante cedi antaŭ postulo de Germanio pri atako al Jugoslavio - nova ĉefministro iĝis László Bárdossy; pola generalo Władysław Sikorski parolis en Kanado kun ties ĉefministro; laŭ soveta-hungara interkompreno oni renovigis fervojan trafikon inter Lvovo kaj Budapeŝto; Nord-Afrika kampanjo: generalo Archibald Wavell decidis evakui trupojn de Bengazo por defendi Tobruk - sekvan tagon la urbo estis okupita de germanoj
- 1942: Pola Armeo en Sovetunio finis unuan etapon de sia evakuo - Sovetunion forlasis 1603 oficiroj, 24 427 suboficiroj kun soldatoj, 1159 volontulinoj kaj 1880 junuloj, krome kun la armeo 10 789 civiluloj evakuiĝis; Holokaŭsto: germana polico forveturigis de Munkeno al Lublinio 776 judojn; en Glasgow aperis pola dusemajnrevuo en la agla lingvo "The Voice of Poland" (anstataŭ ĝis nun eldonata en Skotlando "Ogniwo Przyjaźni" (Ĉenero de Amikeco)); en Teherano fondiĝis Delegitaro de Ministerio de Laboro kaj Socia Protekto ĉe la pola ekzila registaro, kies celo estis helpo interalie al polaj rifuĝintoj el Sovetunio, kiuj evakuiĝis kune kun la Pola Armeo en Sovetunio; Filipina Fronto: japana 14-a Armeo ekatakis al usonaj-filipinaj trupoj defendantaj sin en la duoninsulo Bataan (parto de Luzono)
- 1943: Germana polico pafekzekutis en koncentrejo Płaszów (nun ene de Krakovo) pli ol 200 personojn; Pola Rezistomovado: taĉmento de Kamparanaj Batalionoj el areo Przemyśl kun fervojaj laboristoj en stacidomo Żurawica forprenis de vagono 6 fusilojn, 8 mitralojn kaj multe da municio; distrikto Hrubieszowski: bataliono de "Ryś" en Prehoryłe frakasis bandon de Ukraina Ribela Armeo, kiu rabis polojn, ekbruligante parton de la vilaĝo loĝatan de ukrainoj - la rabaĵojn redonis al poloj; Sovetunio: 100 flankatakaj partizanaj grupoj sur la fervojlinio Brjansko-Roslavl damaĝis relojn en 100 lokoj - sovetoj elreligis 4 trajnojn kaj detruis viadukton super Desna, sekvis 2-taga trafikpaŭzo; Bomba Korpuso de RAF nokte atakis Essen - seriozaj damaĝoj en Friedrich Krupp AG
- 1944: Orienta Fronto: trupoj de 1-a Ukraina Fronto ekregis Ĥotin kaj Łopatyn, kaj de la 2-a Ukraina Fronto atingis nordon de la urbo Iași; Pola Rezistomovado: partizana taĉmento inter Płochocin kaj Błonie devojigis germanan trajnon kun libertempantaj soldatoj; taĉmento de KB malarmigis apud Pionki 3 soldatojn de Wehrmacht, en tio oficiron
- Usono retirigis rajton al militara helpo por Turkio
- 1945: En Varsovio okazis granda manifestacio okaze de la reveno de Gdańsk kune kun la marbordo al Pollando
- Usona 8-a viada Armeo atakis Kilon (2200 tunoj da bomboj); Orienta Fronto: en Slovakio trupoj de 2-a Ukraina Fronto (40-a Armeo) ekregis Kremnica; Okcidenta Fronto: en Badenio francaj trupoj de 1-a Armeo okupis Karlsruhe kaj Pforzheim, en Malsupra Bavario trupoj de 7-a Armeo konkeris Aschaffenburg kaj komencis batalon pri Würzburg, en norda Vestfalio 8-a Armeo konkeris Münster; Filipinoj: infanteria regimento de usona 40-a Infanteria Divizio grundiĝis en Masbate, jam liberigitan de filipinaj partizanoj; al Košice alvenis prezidento de Ĉeĥoslovaka Respubliko d-ro Edvard Beneš, ĉefministro Jan Šrámek kaj ceteraj membroj de Ĉeĥoslovaka ekzila registaro
1946: Unuaj polaj militŝipoj alnavigis al milita haveno en Świnoujście
1946: Oficiro de Japana Imperia Armeo Masaharu Homma estis ekzekutita pro militkrimoj rilate al la marŝo de morto de filipinaj kaj usonaj militkaptitoj al duoninsulo Bataan (parto de la insulo Luzono) - 8 mil personoj mortfalis
1948: Prezidento Harry S. Truman subskribis leĝon voĉdonitan de la Usona Kongreso pri la Plano Marshall - la programo de ekonomia helpo al postmilita Eŭropo (sub premo de Sovetunio reĵetita de kunlaborismaj komunistaj reĝimoj el Mezeŭropo)
1948: Sur la sud-korea insulo Jeju-do komenciĝis komunista ribelo
1966: Sovetia kosmosondilo Luna 10 kiel unua ĉirkaŭis la lunon kaj tiel donis novan avantaĝon al Sovetunio en la kosmokonkuro.
1968 : Martin Luther King predikis Mi estis ĉe la Montopinto
1971: La 16-a Eŭrovido-Kantokonkurso okazis en Dublino
1973: Usona sciencisto Martin Cooper unuafoje parolis pere de poŝtelefono
1973: Kosmoesploro: lanĉo de soveta kosmostacio Salut 2
1974: Usono: dum la plej grava serio de tornadoj iam spertita, estis dum tiu kaj la sekva tago nombritaj entute 148 tornadoj en 13 subŝtatoj - la katastrofo mortigis 315 homojn kaj kreis damaĝojn de 600 milionoj da usonaj dolaroj.
1975: Ruso Anatolij Karpov estis agnoskita ŝakmondĉampiono de FIDE, post kiam usonano Bobby Fischer ne alpaŝis al finala matĉo
1976: La 21-a Eŭrovido-Kantokonkurso okazis en Hago
1981: San-Francisko: La unua portebla persona komputilo Osborne 1 enmerkatiĝis
1981: Semajnrevuo "Solidareco" kun politik-ekonomi-socia ĉefaspekto, redaktita de Tadeusz Mazowiecki, aperis en eldonkvanto de 500 mil ekzempleroj - ĝis enkonduko de la milita stato en Pollando oni eldonis 37 numerojn (la revuo reaperis en 1989)
En Krakovo komenciĝis Unua Tutpollanda Kunveno de la Sendependa Asocio de Studentoj, kiu elektis regopovojn de la organizaĵo
1981: En Bresto apud Okcidenta Bugo pola generalo Wojciech Jaruzelski renkontiĝis kun sovetaj gvidantoj
1982: Pollando: batita en enketa arestejo Mieczysław Rokitowski mortis - arestita en Przemyśl kun riproĉo pri disvastigo de samizdatoj
1984: Lansana Conté iĝis prezidento de Gvineo
1984: Kosmodromo Bajkonur: lanĉo de soveta misio, kadre de la programo Salut, kun unua kosmonaŭto el Barato – Rakeŝ Ŝarma
1990: Petar Mladenov iĝis prezidento de Bulgario
1990: Super la urbodomo de Lvovo oficiale estis hisita la flago de Ukrainio
1992: Ramiz Alia demisiis kiel prezidento de Albanio
1996: Oni arestis usonan teroriston Theodore Kaczynski
2000: Usono: Microsoft malobservis kontraŭmonopolan leĝon, ligante TTT-legilon Internet Explorer kun operaciumo Vindozo
2004: Invado de Irako: batalo de City Hall (urbodomo en Karbalo) komenciĝis
2004: En Britio mortis lasta veterano de la krimea milito
2005: Vatikano: en Baziliko Sankta Petro de Romo oni publike montris la korpon de papo Johano Paŭlo la 2-a kaj en Pollando komenciĝis semajna nacia funebro, kiu daŭris ĝis la tago de entombigo
2007: Francio: elektra motortrajno V150 starigis rekordon de rapido por fervojaj trajnoj - 574,8 km/h
2009: Naĝib Razak iĝis ĉefministro de Malajzio
2009: En Pollando oni malpermesis vendi likvajn termometrojn kun hidrargo
2011: Pakistano: ne malpli ol 50 personoj pereis kaj 120 vundiĝis en duobla bomba atenco de sinmortigintoj en la urbo Dera Gazi Ĥano
2016: Germana taggazeto „Süddeutsche Zeitung” malkaŝis aferon Panama Papers, pri konfidencaj dokumentoj rilate al impostparadizoj
2017: Terorisma atako en la metroo de Sankt-Peterburgo kun 16 mortigitoj, en tio 2 fremdlandanoj, kaj 47 vunditoj - sekvis tritaga nacia funebro

Naskiĝoj[redakti | redakti fonton]

1369: Henriko la 4-a, reĝo de Anglio el dinastio Plantaĝenetoj (m. 1423)
1395: Georgo de Trebizondo, bizanca humanisto, filozofo, teologo, filologo (m. 1486)
1508: Jean Dorat, franca klasika filologo, poeto, erudiciulo, helenisto kaj humanisto (m. 1588)
1581: Johannes Rudbeckius, sveda episkopo, profesoro pri matematiko kaj teologio de la Universitato de Upsalo (m. 1646)
1593: George Herbert, angla poeto apartenanta al metafizikaj poetoj; enestanta en esperantlingva Angla Antologio (m. 1633)
1639: Alessandro Stradella, itala komponisto, violonisto kaj kantisto (m. 1682)
1660: Daniel Defoe, angla verkisto, konsiderata iniciatinto de la anglalingva romano, mondfama pro sia romano Robinsono Kruso, ankaŭ esperantigita (m. 1791)
1682: Valentin Rathgeber, germana benediktano kaj komponisto (m. 1750)
1757: Ferenc Verseghy, hungara poeto, lingvisto, komponisto (m. 1822)
1770: Teodoros Kolokotronis, greka generalo, estro de la Greka milito de sendependiĝo kontraŭ Otomana Imperio (m. 1843)
1778: Carl Ludwig Engel, germana arkitekto, reprezentanto de empiro (m. 1840)
1781: Svaminarajan, barata guruo, viŝnuisto el Utar-Pradeŝo (m. 1830)
1783: Washington Irving, usona verkisto kaj ambasadoro, kies esperantigitaj verkoj atingeblas rete (m. 1859)
1798: Charles Wilkes, usona ŝipa kapitano, estro de scienca Usona Esplorekspedicio ĉirkaŭ la mondo, konata de la Wilkes-tero, masakristo de preskaŭ 80 fiĝianoj (m. 1877)
1808: Franz Ferdinand Greiner, germana termometra faristo (m. 1855)
1814: Lorenzo Snow, usona religiulo, reprezentanto de restaŭrisma eklezio (m. 1901)
1843: Knut Ekwall, sveda pentristo kaj gravuristo (m. 1912)
1851: Carl Domanig, aŭstra verkistoj kaj numismatikisto (m. 1913)
1860: Frederik van Eeden, nederlanda psikiatro kaj verkisto, kies romano La Malgranda Johano estis dufoje esperantigita (m. 1932)
1863: Henry Van de Velde, belga artisto, dezajnisto, fasonisto kaj arkitekto, reprezentanto de Novarto (m. 1957)
1876: Tomáš Baťa, cxeĥa entreprenisto, ŝu-produktanto, konata de la konzerno Bata (m. 1932)
1880: Otto Weininger, aŭstra filozofo juddevena, aŭtoro de la fama libro "Sekso kaj karaktero", sinmortiginto (m. 1903)
1881: Alcide De Gasperi, unua ĉefministro de la Itala Respubliko (m. 1954)
1886: Stefan Aleksander Okrzeja, pola revoluciulo el PPS (m. 1905)
1886: Władysław Tatarkiewicz, pola filozofo, estetikisto, etikisto kaj historiisto pri arto, konata de la 3-voluma verko "Historio de filozofio" (eŭropa) kaj "Pri la feliĉo", subskribinto de la letero de 34, maldungita de Varsovia Universitato pro kampanjo de Henryk Holland kun studentoj (m. 1980)
1896: Józef Czapski, pola pentristo kaj verkisto, serĉisto de pereintaj polaj oficiroj, aŭtoro de la libro Sur nehoma tero, kuredaktoro de la pariza "Kultura", frato de Maria Czapska, distingita per la Milita Ordeno Virtuti Militari, soldato de Dua Pola Korpuso kaj delegito de la pola ekzila registaro (m. 1993)
1903: Lajos Daróczi, rumania hungara ĵurnalisto, kunlaboranto de la gazeto "Fáklya" (m. 1970)
1903: Peter Huchel, germana poeto, kies poemon esperantigis Richard Schulz (m. 1981)
1906: Ferenc Szemlér, hungara advokato, ĵurnalisto, poeto kaj tradukisto (m. 1978)
1908: Ferenc Boros, hungara tradukisto, verkisto (m. 1963)
1909: Júlia Ferenczy, rumania hungara pentristino (m. 1999)
1910: Zoltán Andrásy, rumania hungara pentristo, grafikisto (m. 2006)
1912: Sándor Haáz, rumania hungara grafikisto, koreografo, etnografo (m. 2007)
1914: László Weith, hungara pentristo (m. 1973)
1918: Olesj Honĉar, ukraina verkisto kaj politika aktivulo, kies verkoj estis tradukitaj en 67 lingvojn kun esperanto (m. 1995)
1918: Miklós Hubay, hungara verkisto kaj tradukisto (m. 2011)
1920: Ivan Demjanjuk, ukraina militkrimulo priservanta gaspereigejojn en koncentrejoj (m. 2012)
1924: Roza Ŝanina, soveta kaŝpafistino, kiu pafmortigis dum la Granda patriota milito en Operaco Bagration kaj Orientprusia Ofensivo 59 germanojn, en tio 12 kaŝpafistojn (m. 1945)
1924: Marlon Brando, usona aktoro rolinta en la filmo A Streetcar Named Desire, La baptopatro, Apokalipso nun (m. 2004)
1925: Anthony Wedgwood Benn, brita socialisto, parlamentano por la Brita Laborista Partio, soleca kontraŭulo de NATO-interveno en Kosovo kaj Iraka milito (m. 2014)
1927: Vasile Albu, rumana kemiisto kaj inĝeniero, esperantisto, IKUE-aktivulo en diocezo Speyer (Germanio) (m. 1995)
1929: Tibor Lázár, rumania hungara inĝeniero pri mekaniko
1930: Helmut Kohl, germana kristandemokrata politikisto, kanceliero de FRG rigardata kiel patro de la Germania reunuiĝo
1934: Jane Goodall, brita ekologino kaj antropologino, spertulino pri primatoj
1935: Endre Czeizel, hungara kuracisto kaj genetikisto, medicin-scienca doktoro de la Hungara Scienca Akademio
1944: Árpád Farkas, rumania hungara poeto, redaktoro, publicisto kaj tradukisto
1944: István Zsehránszky, rumania hungara ĵurnalisto, redaktoro
1945: István Sass, rumania hungara matematikisto, astronomo
1946: Hanna Suchocka, pola juristino, la unua ĉefministrino de Pollando, ambasadorino ĉe Apostola Seĝo, membrino de la Papa Akademio de Sociaj Sciencoj
1948: Carlos Salinas de Gortari, meksika ekonomikisto, prezidento de Meksiko, dum kies periodo eksplodis la ribelo de la Zapatista Armeo por Nacia Liberigo
1956: Miguel Bosé, hispana kantisto, komponisto, aktoro kaj reĝisoro italdevena
1958: Tibor Balázs, hungara poeto, verkisto, literaturhistoriisto, tradukisto kaj libroeldonisto
1961: Eddie Murphy, usona aktoro kaj ŝercisto, konata de la skeĉa televidserio Saturday Night Live
1964: Nigel Farage, brita politikisto, eŭorposkepta membro de la Eŭropa Parlamento
1969: Clotilde Courau, franca teatra komediistino kaj kina aktorino, itala princino
1980: Dewi Sandra, indonezia aktorino, prezentistino kaj kantistino
1982: Cobie Smulders, kanada aktorino kaj manekeno
1985: Orsolya Jakab, rumania hungara aktorino, membrino de la Teatro Tomcsa Sándor
1985: Leona Lewis, angla popmuzika kantistino, komponistino kaj tekstistino de furorkanto