Ústí nad Orlicí

	Ústí nad Orlicí
	germane Wildenschwert
	urbo
	Placo en Ústí nad Orlicí
Flago	Blazono
	Oficiala nomo: Ústí nad Orlicí
Ŝtato	Ĉeĥio
Regiono	Regiono Pardubice
Distrikto	Distrikto Ústí nad Orlicí
Administra municipo	Ústí nad Orlicí
Historia regiono	Bohemio
Montaro	Svitava montetaro
Riveroj	Třebovka, Tichá Orlice
Situo	Ústí nad Orlicí
- alteco	340 m s. m.
- koordinatoj	49° 58′ 27″ N 16° 24′ 00″ O / 49.97417 °N, 16.40000 °O (mapo)
Areo	36,36 km² (3 636 ha)
Loĝantaro	14 098 (2024)
Denseco	387,73 loĝ./km²
Fondo	13-a jarcento
Horzono	MET (UTC+1)
- somera tempo	MET (UTC+2)
Poŝtkodo	562 01 ĝis 562 06
NUTS 3	CZ053
NUTS 4	CZ0534
NUTS 5	CZ0534 579891
Katastraj teritorioj	9
Partoj de urbo	8
Bazaj setlejunuoj	22
	Situo enkadre de Ĉeĥio Situo enkadre de Ĉeĥio
	Vikimedia Komunejo: Ústí nad Orlicí
	Retpaĝo: www.ustinadorlici.cz
	Portalo pri Ĉeĥio

Koordinatoj: 49° 58′ 27″ N 16° 24′ 00″ O / 49.97417 °N, 16.40000 °O (mapo)

Ústí nad Orlicí estas urbo en Ĉeĥio, situanta en orienta parto de Bohemio, en Regiono Pardubice, ĉirkaŭ 10 km nordnordokcidente de Česká Třebová. Ĝi etendiĝas sub Orlica montaro ĉe kunfluejo de riveroj Tichá Orlice kaj Třebovka. La urbo estas signifa centro de teksindustrio. En 2024 en ĝi loĝis 14 098 loĝantoj. Hylváty (pli frue ankaŭ nomata Krátká Třebová (Mallonga Třebová)) estas parto de la urbo Ústí nad Orlicí.

En 2015 ĝi estis gastiganto de la kongreso de Ĉeĥa Esperanto-Asocio.

La najbaraj municipoj de la setlejo estas Libchavy, Orlické Podhůří, Dolní Dobrouč, Hrádek, Dlouhá Třebová, Sudislav nad Orlicí, Řetůvka, Řetová kaj Česká Třebová.

Historio

La urbo estis fondita komence de la 13-a jarcento de Vilém el Drnholec. Ĝi estis la servutula urbeto, pli malfrue ĝi estis posedaĵo de la ĉeĥaj reĝoj. Ekde la fino de la 13-a jarcento ĝi estis konsisto de sinjorejo de Lanšperk kaj ekde la duono de la 16-a jarcento de sinjorejo de Lanškroun. Pli malfrue ĝi estis posedata de pluraj nobelaj familioj (ekz. Pernŝtejnidoj, Hrzanidoj aŭ Liĥtenŝtejnidoj). Drapproduktadaj kaj teksadaj gildoj estis rekonitaj jam komence de la 16-a jarcento. Simile kiel vico da ĉeĥaj urboj ankaŭ Ústí estis ruinigita dum la tridekjara milito. Konstruado de fervojo en la jaro 1845 (Olomouc – Prago) rapidigis industriigon de la teksproduktado. Al la malnova tradicio de teksistoj kaj drapistoj ligiĝis moderna industrio. En la jaro 1967 estis konstruita en kotona esplorinstituto senŝpinila sistemo de ŝpinado.

Origina bazplano de la kvadrata ĉefplaco restis konservita, domojn en du flankoj de la placo borderas arkadoj. La domoj estas plejparte barokaj. En 1990 la urbo estis proklamita kiel protektata memorindaĵzono.

Ústí nad Orlicí estas naskiĝloko de violonvirtuozo Jaroslav Kocián (1883–1950) kaj de historiisto de artoj Josef Cibulka (1886–1968). Al muziktradicioj de la urbo, kiuj tuŝas ĝis la 14-a jarcento, ligiĝas ĉiujara konkurso de junaj violonistoj nomata Muzika Ústí de Kocián.

Loĝantaro

Evoluo de nombro de loĝantoj

La datoj devenas el datumbazo de Vikidatumoj

Jaro	Loĝantoj
1869	7 661
1880	7 636
1890	8 161
1900	10 206
1910	11 157
1921	9 676

Jaro	Loĝantoj
1930	8 391
1950	10 058
1961	10 712
1970	12 058
1980	15 945
1991	15 295

Jaro	Loĝantoj
2001	15 192
2011	14 414
2014	14 364
2016	14 226
2017	14 164
2018	14 163

Jaro	Loĝantoj
2019	14 196
2020	14 280
2021	13 958
2022	13 936
2023	14 141
2024	14 098

Partoj de urbo

Ústí nad Orlicí (katastra teritorio (k. t.) Ústí nad Orlicí)
Černovír (k. t. Černovír u Ústí nad Orlicí)
Dolní Houžovec (k. t. Dolní Houžovec)
Horní Houžovec (k. t. Horní Houžovec)
Hylváty (k. t. Hylváty)
Kerhartice (k. t. Kerhartice nad Orlicí kaj Gerhartice)
Knapovec (k. t. Knapovec)
Oldřichovice (k. t. Oldřichovice u Ústí nad Orlicí)

Antaŭe konsisto de urbo estis ankaŭ hodiaŭ memstaraj municipoj Dlouhá Třebová kaj Řetůvka.

Memorindaĵoj

Ĉefplaco kun urbodomo, plejparte barokaj domoj kun arkaĵaro, baroka kolono de Virgulino Maria kaj Civitana monŝparejo el 1868
Barokstila urbodomo el 1721-1723 - konstruita post incendio surloke de la malnova urbodomo far Jan Kristián Auer, arkitekto de la nobela familio de Liĥtenŝtejno; en 1850 kunigita kun konstruaĵo de la t.n.Malnova lernejo el 1793
Preĝejo de Ĉielenpreno de Virgulino Maria - malfrubaroka konstruaĵo el 1770-1776 surloke de la originaj lignaj preĝejo kaj sonorilejo, kun adorata pentraĵo de Virgulino Maria de Ústí, atestata jam en 1468
Baroka dekanejo el 1742-1748 - kun malferma arkaĵaro kaj kruca volbo
Vilao de Hernych - konstruigita de teksindustriisto Florian Hernych en 1906 en secesia stilo - ekde 2008 sidejo de la Urba Muzeo
Konstruaĵo de la Unueco de fratoj - la plej malnova ŝtona konserviĝinta konstruaĵo en la urbo, el la j. 1553-1555, kun mansarda tegmento
Unika stacidoma konstruaĵo el 1874
Empira konstruaĵo de stacidoma haltejo
Vilao de Hartmann
Teatro de Roškot - funkciisma verko de la fama arkitekto Kamil Roškot, en Eŭropo nomata "la ĉeĥa Le Corbusier", el la j. 1935-1936
Statuaro de Sankta Triunuo
Originaj teksistaj dometoj el la 19-a jarcento, precipe en la strato Zahradní
Krucvojo direkte al Andrlův chlum

Fotogalerio

Urbodomo kaj urbanaj domoj sur la ĉefplaco
kolono de Virgulino Maria kaj eksa Civitana monŝparejo
Urba Muzeo en la Vilao de Hernych
preĝejo Ĉielenpreno de Virgulino Maria
interno de la preĝejo
dekanejo
Vilao de Hartmann
Teatro de Roškot
empira stacidoma haltejo
krucvojo al Andrlův chlum

Kulturaj tradicioj

En la urbo estas elstara muzika tradicio, precipe dank al violonvirtuozo Jaroslav Kocian kaj Bohuš Heran, kies heredaĵon memorigas ĉiujaraj internaciaj muzikkonkursoj. En la urbo aktivas Muzika unuiĝo de Cecilio (Cecilská hudební jednota), unu el la plej malnovaj korusoj en Mezeŭropo. Gravas ankaŭ tradicio de konstruado de betlehemoj, dokumentita ekde la 18-a jarcento. Pluraj specimenoj estas prezentataj en la Urba Muzeo.

Sporto kaj libera tempo

En la urbo troviĝas granda sportarealo kun futbala kaj atletika stadionoj, akvaparko kaj ludejoj por volejbalo, basketbalo kaj teniso. Krome funkcias kovrita naĝejo, kegloludejo kaj centro por bovlingo. Rande de la urbo en Cakle troviĝas tendumejo kaj boatejo. Inter 2007-2009 estis konstruitaj ĉirkaŭ 40 km da biciklovojoj, kondukantaj tra bela valo de la riveroj Tichá Orlice kaj Třebovka al Choceň, Letohrad kaj Česká Třebová.

Vidindaĵoj en la ĉirkaŭaĵo

Inter memorindaĵoj en la proksima ĉirkaŭaĵo elstaras burgruinoj Lanšperk, Žampach, Potštejn kaj Litice nad Orlicí.

Transporto

Tra Ústí nad Orlicí gvidas grava elektrizita fervoja linio numero 010 de Kolín al Česká Třebová. Kaj de urbo gvidas linio numero 024 al Štíty.

Esperanto

De la 30-a de novembro ĝis la 2-a de decembro 2012 okazis novula aranĝo — Ĉelima Aŭtuna Renkontiĝo, en kunlaboro de ĈEJ kaj Studenta Esperanto-Klubo “Aŭroro” el Vroclavo.

Inter la 6-a de novembro kaj la 8-a de novembro 2015 en Ústí nad Orlicí okazis La Anstataŭa 15-a Kongreso de Ĉeĥa Esperanto-Asocio. La aranĝo realiĝis kun financa subteno de la urbo.